Minister Schouten antwoordt op Kamervragen over eerlijke vleesprijs

Carola Schouten, minister van LNV, heeft 16 december antwoorden gegeven op Kamervragen van 5 december van PvdA Kamerlid William Moorlag over een eerlijke, hogere vleesprijs, een dag na de persconferentie van de TAPP Coalitie (kenmerk 2019Z21213).

De vragen en antwoorden zijn hier te vinden: https://www.tweedekamer.nl/kamerstukken/detail?id=2019D52257

Minister Carola Schouten geeft aan dat er een meerjarenprogramma True Price Accounting opgestart wordt waar een Community of Practice (CoP) en een maatschappelijke klankbordgroep deel van uitmaakt en dat de TAPP Coalitie daar welkom is. De WUR onderzoekers betrokken bij het PPS onderzoeksproject  'echte en eerlijke prijs' waren hier op 16 december nog niet van op de hoogte. Partijen die bij dit LNV project betrokken zijn zijn o.a. LTO Nederland, Rabobank, ABN Amro, Bionext en True Price. Zij doen geen onderzoek naar een eerlijke vleesprijs zoals de TAPP Coalitie dat 4 november voorstelde, maar doen wel  onderzoek naar echte prijs van biologisch varkensvlees t.o.v. gangbaar varkensvlees waarbij de focus ligt op de lokale voedselverziening binnen biologisch vlees t.o.v. de import van voer uit derde landen. Verder heeft de WUR een offerte gemaakt voor de TAPP Coalitie om de relatie vleesconsumptie en gezondheidskosten in beeld te brengen als onderdeel van de echte prijs van vlees.  Binnen de PPS lopen momenteel geen andere acties op dit vlak. Verder is bij de WUR geen ander lopend onderzoek, noch offertetraject bekend waarin onderzoek wordt gedaan naar de echte prijs van vlees (niet binnen Nederland maar ook niet in het buitenland).   

De antwoorden van Minister Schouten roepen nieuwe vragen op: 

1)         Kent zij het bericht “Eerlijke prijs voor vlees, dat is pure milieuwinst” (1), waarin o.a. Jan Terlouw pleit om het voorstel van de TAPP Coalitie in te voeren voor een hogere vleesprijs incl. milieukosten, een lagere prijs voor agf en vleesvervangers en hogere inkomens voor duurzame boeren en lage inkomensgroepen als compensatie?

2) Kent zij het bericht in vakblad de Boerderij (2) ‘Snel wil onderzoek naar fiscale maatregelen vleesprijs’ en soortgelijke berichten in BioJournaaal (3) en duurzaaamnieuws? Waarom verwijst zij in haar antwoorden op de Kamervragen over een eerlijke vleesprijs (5 november) hier niet naar, terwijl dit voor de Kamer waarschijnlijk relevanter is dan het blijkbaar nieuwe Meerjarenprogramma True Cost Accounting Agri&Food waarbij eerlijke vleesprijs (conform TAPP coalitie (4)) onderzoek nog moet starten, en wat misschien pas in 2021 gereed is, terwijl het bouwstenen rapport van het ministerie van Financien, inclusief een fiscaal voorstel over een eerlijke vleesprijs en een lagere btw op groenten en fruit al voorjaar 2020 gereed is? Waarom verwijst zij in haar antwoorden ook niet naar haar eigen ministerie, waar de Brede Maatschappelijke Heroverweging actief is met voorstellen voor een volgende regering? Hier is een werkgroep duurzaam voedsel actief, waarin het voorstel van een eerlijke vleesprijs meegenomen schijnt te worden.

3)         Deelt zij de mening van Jan Terlouw e.a. dat het huidige ‘groenste kabinet ooit’ nog zou moeten besluiten om ‘als eerste land ter wereld’ een eerlijke vleesprijs in te voeren, ten gunste van 600 miljoen euro per jaar voor Nederlanders boeren voor oplossingen voor stikstof, klimaat, milieu, natuur en dierenwelzijn, en dus niet te wachten op onderzoek waar nog lang op gewacht moet worden omdat het ‘eerlijke vleesprijs’ voorstel van TAPP Coalitie nog niet binnen de WUR is ingeprogrammeerd (onderzoek ‘Echte en Eerlijke prijs’) of bij het nieuwe  Meerjarenprogramma True Cost Accounting Agri&Food? 

4) Deelt zij de mening dat CE Delft in het rapport ‘Duurzaamheidsbijdrage vlees’ inmiddels ruim voldoende informatie over milieukosten van vlees heeft ontsloten (namelijk voor broeikasgassen, stikstof, fijn stof en biodiversiteitesverlies, gebaseerd op rapporten van WUR, RIVM en PBL), op basis waarvan door u, Menno Snel en Paul Blokhuis een ‘wetsvoorstel eerlijke vleesprijs voor gezondheid en klimaat’ voorbereid kan worden in 2020, en waarbij de tariefhoogte in de jaren daarna elke twee jaar nog flexibel omhoog of omlaag aangepast kan worden naar aanleiding van nieuwe wetenschappelijke inzichten van o.a. de WUR (Echte en eerlijke prijs) en n.a.v. milieu initiatieven in de vleessector (bijv. klimaatneutraal vlees)? 

4) Deelt zij de mening dat indien een eerlijke vlees- en melkprijs ingevoerd en door de WUR onderzocht zouden worden, dit niet via een btw verhoging gedaan zou moeten worden, maar via een accijns die is gebaseerd op ‘true price’, de echte en eerlijke prijs, waarbij milieu- en gezondheidskosten en dierenwelzijnskosten zijn opgenomen en veehouders een eerlijke prijs krijgen zonder onderbetaling voor hun arbeid? 

5) Deelt zij ook in het licht van de nieuwe VN-IPCC cijfers over een reductie van 7,6% per jaar van broeikasgassen die onmiddellijk voor alle VN-landen nodig is om de Parijs Klimaat doelen van 1,5 graden Celsius te halen (5), de mening van Jan Terlouw e.a. dat rijke (OESO) landen met een vleesconsumptie die hoger is dan in de gezondheidsrichtlijnen staat, het voortouw moeten nemen om de vleesconsumptie te verlagen uit oogpunt van de additionele klimaatmaatregelen die zijn vereist, en dat dit het best kan via de meest effectieve maatregelen, namelijk eerlijke prijsmaatregelen (CO2 beprijzing vlees en zuivel, bijvoorbeeld via slachterijen en zuivelbedrijven op basis aangeleverde producten)? 

6) Deelt zij de mening van Jan Terlouw en anderen dat een eerlijke vleesprijs voor ongeveer 50% ten gunste moet komen van boereninkomens (jaarlijks 450 tot 600 miljoen euro, bijvoorbeeld via een Fonds Eerlijke Voedsel Prijzen, landbouwsubsidies stikstof, klimaat, natuur en dierenwelzijn (kosten waarvoor de markt niet betaald)? 

7) Deelt zij de mening dat indien een eerlijke vleesprijs ingevoerd en door de WUR onderzocht zou worden, er een voorstel moet komen waarbij vlees geleidelijk in prijs zou stijgen, bijvoorbeeld gemiddeld 16 eurocent per ons vlees duurder ‎in 2021 en gemiddeld 34 cent in 2030 als alle milieukosten in de vleesprijs zitten? Deelt zij de verwachting van CE Delft onderzoekers dat hierdoor de vleesconsumptie in 2030 daalt conform het Klimaatakkoord (40%) en dat hierdoor meer broeikasgassen verminderd worden dan via de hele opgave in de gebouwde omgeving (alle gebouwen zonder aardgas en met duurzame energie en isolatie)?

8)        Ziet zij mogelijkheden om groenten, fruit en vleesvervangers goedkoper te maken, bijvoorbeeld via een klimaatsubsidie in de foodsector na aantoonbare verbeteringen in de gemiddelde klimaatfootprint van alle per jaar verkochte voedselproducten? Dit ook omdat tussen 2000 en 2017 groente en fruit al met 40% zijn gestegen en sinds 1 januari opnieuw met 3% stegen, waardoor sindsdien de verkoop van groenten en fruit met 1-2% is afgenomen in supermarkten (8) en 5 op 6 volwassenen onvoldoende groenten en fruit eet en zorgkosten mede hierdoor dagelijks toenemen? 

9)         Past het voorstel van de TAPP Coalitie (9), binnen uw eigen beleid dat u verwoorde in juni 2019 in het AD (10) waarin u zei dat voedsel te goedkoop is en er meer betaald moet worden voor onze boeren en voor milieukosten? Zo ja, wat gaan u doen qua beleidsvoorstellen doen om milieukosten ingeprijsd te krijgen in voedingsmiddelen en boeren betere inkomens te geven bij hogere milieukosten die niet uit de markt vergoed worden? Zo nee, waarom niet?

10)         Deelt u de mening dat het genoemde plan kan bijdragen aan het behalen van de doelstellingen uit het Klimaatakkoord (7. 11) (40% minder vleesconsumptie in 2050) en het Preventie Akkoord (veel minder roodvlees en bewerkt vleesconsumptie en meer groenten conform de Schijf van Vijf) waaronder een verhoging van de consumptie van plantaardige eiwitten en groenten en fruit? Zo ja, waarom? Zo nee, waarom niet? 

11) Bent u bereid om met de True Animal Protein Price Coalition (TAPP)  en andere partijen in de keten zoals vertegenwoordigers van de agrarische sector, voedingsindustrie en retail zelf (en niet alleen via onderzoekers) in overleg te treden over een andere beprijzing volgens de bovengeschetste lijn, wetende dat belangrijke marktpartijen al gesprekken voeren met TAPP over eerlijke vleesprijzen? Kan zij dit overleg ondersteunen, bijvoorbeeld ook door ingediende Regio Deals op dit punt te financieren? Zo ja, kan zij de Kamer op de hoogte stellen van de uitkomsten van dit overleg? Zo, nee waarom niet?

12) Is zij ook aangenaam verrast dat volgens een DJV Insights opinie onderzoek van alle stemmers op regeringspartijen 54-62% akkoord is met een hogere vleesprijs (62% stemmers op VVD), als de opbrengst daarvan wordt gebruikt om groenten en fruit goedkoper te maken" en gebruikt zou "worden om onder meer stikstofproblemen en broeikasgassen in de landbouwsector tegen te gaan en lage inkomens te compenseren"? (12). Was zij ook aangenaam verrast door het feit dat volgens de AD poll onder 19.000 lezers van hardwerkende Nederlanders 63% onder deze voorwaarden ook akkoord is? Zo ja, waarom en acht zij dit streven realistisch en hoe gaat zij hier dan zorg voor dragen? Zo nee, waarom niet? 

13) In haar antwoord op de kamervragen van het lid Moorlag (4 nov 2019) geeft zij het volgende aan: “Het voedselbeleid van dit kabinet is gericht op het stimuleren van de consument om bij zijn dagelijkse voedselkeuze (vaker) te kiezen voor gezond en duurzaam geproduceerd voedsel. Een prijsprikkel kan hier aan bijdragen, maar afhankelijk van de hoogte van de prikkel, is het effect vaak slechts van korte duur als de consument niet ook besef heeft van nut en noodzaak van duurzaam en gezond voedsel”. Hierover twee vragen: streeft het kabinet een blijvende keus voor gezond en duurzaam geproduceerd voedsel voor met een groot effect, en zo ja waarom zet het kabinet niet naast voorlichting ook een effectiever instrument in zoals beprijzing, wat zoals bekend bij roken ook veel effectiever bleek dan het voorlichtingsinstrument? Kent u uitspraken en rapporten van WUR economen Dagevos (13) en Ge Backus waaruit blijkt dat als je de vleesconsumptie wilt terugdringen je geen lage heffing maar een hoge heffing van minstens 20-25% moet invoeren voor enige gedragsverandering (mede omdat we maar 11% uitgaven van ons huishoudinkomen aan voedsel)? 

1 https://www.ad.nl/opinie/eerlijke-prijs-voor-vlees-dat-is-pure-milieuwinst~aab534e1/

2 https://www.boerderij.nl/Home/Nieuws/2019/11/Snel-wil-onderzoek-naar-fiscale-maatregelen-vleesprijs-499666E/

3 https://www.biojournaal.nl/article/9164506/staatssecretaris-van-financien-zegt-onderzoek-naar-eerlijke-vleesprijs-toe/ en https://www.duurzaamnieuws.nl/overheid-gaat-eerlijke-vleesprijs-onderzoeken/

4 https://www.ce.nl/publicaties/2375/duurzaamheidsbijdrage-vlees

5 https://www.trouw.nl/duurzaamheid-natuur/de-uitstoot-moet-direct-drastisch-omlaag-om-parijs-nog-te-halen~b0eb059a/

6 https://www.pbl.nl/sites/default/files/cms/publicaties/pbl-2018-analyse-van-het-voorstel-voor-hoofdlijnen-van-het-klimaatakkoord-3380.pdf en https://www.tappcoalitie.nl/rapporten

7 https://www.pbl.nl/sites/default/files/cms/publicaties/pbl-2018-analyse-van-het-voorstel-voor-hoofdlijnen-van-het-klimaatakkoord-3380.pdf

8 https://gezondeboodschappen.nl/waarom-gezonde-boodschappen/

9 https://tappcoalitie.nl/nieuws/12344/lancering-voorstel-tapp-coalitie--samen-op-weg-naar-een-eerlijke-wijze-van-beprijzen--en-onderzoeksrapport--duurzaamheidsbijdrage-vlees-

10 https://www.ad.nl/politiek/minister-eten-is-te-goedkoop~acdb8aac/

11 https://www.tappcoalitie.nl/nieuws/11324/reactie-tapp-coalitie-klimaatakkoord--blij-met-erkenning-kabinet-van-noodzaak-50--reductie-vleesconsumptie-

12 https://www.tappcoalitie.nl/nieuws/12336/meerderheid-nederlanders-kiest-voor-eerlijke-vleesprijs-met-opbrengst-voor-boeren-en-voor-goedkopere-groenten-en-fruit  

13 https://eenvandaag.avrotros.nl/item/gaan-we-echt-minder-vlees-eten-als-het-duurder-wordt/