TAPP Coalitie adviseert Minister Schouten als Armoede minister over gezonde voeding

De TAPP Coalitie heeft 25 januari een brief over gezonde voeding gestuurd naar Carola Schouten, de nieuwe minister voor o.a. Armoedebeleid, voorheen landbouwminister. Hierin wordt zij opgeroepen zich in te zetten om ongezond voedsel duurder te maken maar tegelijk voor 1 miljard euro aan gezonde voedselbonnen te verstrekken voor 4 miljoen mensen met lage inkomens (250 euro per jaar per persoon). Daarnaast zou  1 miljard euro per jaar ingezet moeten worden voor subsidies op gezonde, klimaatvriendelijke lunches (maximaal 3,50 euro), zolang de btw-verlaging op groenten- en fruit niet is ingevoerd. De Belastingdienst informeerde de Tweede Kamer onlangs dat hun ICT systemen deze btw-verlaging de komende jaren niet aan zouden kunnen, berichtte de Telegraaf. Dankzij de prijsveranderingen gaan lage inkomens er netto op vooruit en zullen zij langer in gezondheid leven. Nu leven ze 7 jaar korter en 18 jaar minder in goede gezondheid vergeleken met rijke mensen.  

Hieronder is de brief aan Minister Schouten te lezen;

Geachte Minister Schouten, 

In uw nieuwe rol als Minister voor o.a. Armoedebeleid en als viceminister-president zou ik u willen adviseren in het kader van armoedebeleid snel op te treden om gezond voedsel goedkoper te maken en ongezond voedsel duurder of anderszins af te remmen. Dit kan overigens ook goed gepresenteerd worden als preventie maatregel om ziektes en stijgende zorgkosten te voorkomen en als betere weerstand tegen COVID-19 besmettingen.

Mensen die arm zijn, leven 18 jaar korter in een goede ervaren gezondheid dan mensen met een hoge sociaal economische status, bleek in 2004-2014 en leven zeven jaar korter. Dat komt vooral ook omdat mensen met lage inkomens alleen het goedkoopste voedsel kunnen kopen en dat is helaas vooral ongezond voedsel. Zo’n 80% van de aanbiedingen in supermarkten betreft voedsel buiten de Schijf van Vijf; gezond voedsel is veel duurder.  

Zaterdag gaf Ilse Overweg in Trouw u ook al deze tip: “Maak groente en fruit goedkoper en desnoods al die vette hamburgers en andere troep duurder. Ongezond eten is voor mensen met een kleine portemonnee het meest aantrekkelijk”. Nu blijkt dat de ICT-systemen van de Belastingdienst de btw-verlaging op groente en fruit pas na vele jaren aankan, is een subsidie van 2 miljard euro per jaar op groente, fruit, noten, vlees- en zuivelvervangers een snellere en veel betere optie, die ook specifiek op lagere inkomensgroepen gericht kan worden.

De btw-verlaging van groente en fruit van 9% naar 0% zou 1,2 miljard euro per jaar gekost hebben aan lagere belastinginkomsten; immers een btw verlaging van 9 naar 5% zou 500 miljoen euro hebben gekost. Wij stellen voor om niet 1,2 maar 2 miljard euro per jaar in te zetten om gezond voedsel goedkoper te maken, niet alleen groente/fruit, ook overige gezonde producten.

De helft van de 2 miljard euro kan ingezet worden voor voedselbonnen voor ca. 4 miljoen mensen met relatief de laagste inkomens (bijvoorbeeld die een zorgtoeslag ontvangen), de andere 1 miljard euro kan als subsidie ingezet worden voor cateraars/horeca/scholen/bedrijven die alleen gezonde en klimaatvriendelijke lunches aanbieden en geen voedsel buiten de Schijf van Vijf verkopen. Denk aan 2,50 euro subsidie per lunch (en 3,50 euro bij 100% biologisch eten) met maximum 20% dierlijke eiwitten, juist veel groenten/fruit en geen frisdrank, witbrood, vleeswaren, zoet broodbeleg en zoete toetjes zoals vla (buiten Schijf van Vijf). Netto kunnen mensen met lage inkomens erop vooruitgaan als gezond voedsel goedkoper wordt (o.a. met bonnen voor lage inkomens), terwijl tegelijkertijd voedsel zoals suiker, frisdrank en rood/bewerkt vlees duurder worden. 

Lage (en hoge) inkomensgroepen zullen veel meer gezondheidswinst boeken als ongezond voedsel minstens 20 procent duurder wordt, vergeleken met gezond voedsel dat goedkoper wordt. Dit blijkt uit onderzoek; prof Jaap Seidell, voeding en gezondheid van de VU kan u daar zeker over informeren. Daarom bepleitte het SP-verkiezingsprogramma dan ook ongezond voedsel duurder te maken, naast gezond eten goedkoper maken. De vlees- en suikertaks heeft u in uw vorige baan als minister van LNV al laten onderzoeken bij de Brede Maatschappelijke Heroverwegingen en onderzoekers en ook uzelf waren daar positief over; bevestigd werd dat de grootste gezondheidswinst niet komt door groente en fruit goedkoper te maken, maar door vlees en suiker duurder te maken. Die grootste gezondheidswinst zal neerslaan bij mensen met lage inkomens. Als armoede minister kunt u zich hier hard voor maken. Bij uw oude ministerie van LNV gaat een onderzoek starten dat invulling geeft aan de passage uit het regeerakkoord: onderzoek hoe consumenten meer kunnen bijdragen aan duurzame landbouw. Dit kan ingevuld worden als de reële beprijzing op vlees uit de BMH-notitie van 20 april 2022 met een terugsluis naar duurzame landbouw vanuit de heffingsopbrengst. Hopelijk zet u zich hier voor in op uw ministerie en in de Ministerraad. 

Op 9 juli 2021 stuurde de staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, mede namens de staatssecretaris van Financiën – Fiscaliteit en Belastingdienst, een brief naar de Tweede Kamer met als onderwerp ‘Toezegging alternatieven btw-verlaging groente en fruit’(1). In de Kamerbrief worden een aantal niet-fiscale alternatieven voor het invoeren van een verlaagd btw-tarief op de levering van groente en fruit genoemd. Het betreft het verhogen van de prijs van ongezonde producten, het reguleren van aanbiedingen, het stimuleren van gezond eten op het werk, het stimuleren van gezonde schoollunches, het reguleren van marketing gericht op kinderen, het gebruik van vouchers voor het verstrekken van gezonde producten en het vertrekken van gezonde voedingsmiddelen via de voedselbanken. Hoewel ik groot voorstander ben van een 0% btw tarief op groente, fruit , vleesvervangers en biologische voeding, raad ik u aan - zeker zolang de heffingen of btw verlagingen niet zijn ingevoerd, zo snel mogelijk beleid te ontwikkelen voor alle niet-fiscale alternatieven zoals een stunt verbod met kiloknaller vlees en enkele andere ongezonde voedselproducten, net zoals dat verbod afgelopen zomer ook is opgezet voor alcohol (geen 50% korting aanbiedingen meer toestaan, 2 voor de prijs van 1 etc), en een verbod op kindermarketing op producten buiten de Schijf van Vijf. 

Hoogachtend,

Jeroom Remmers

Directeur TAPP Coalitie