Food Economics Commission rapport klimaatneutrale voedselsystemen

Het rapport van de Food Economics Commission getiteld “The Economics of the Food System Transformation”, gepubliceerd op 29 januari 2024, benadrukt de dringende noodzaak om wereldwijde voedselsystemen te transformeren vanwege de aanzienlijke negatieve impact op zowel mensen als het klimaat, de natuur en het milieu. Ondanks het erkennen van de huidige uitdagingen, benadrukt het rapport vastberaden dat het mogelijk is om voedselsystemen te transformeren en dat dit zelfs economische voordelen met zich meebrengt omdat de verborgen kosten in het voedselsysteem (milieu, gezondheid) dalen. De Food Economics Commission is opgezet door o.a. prof. Johan Rockstrom, directeur van het Postdam Climate Institute in Berlijn, en Gunhild Stordalen (EAT en motor achter de UN Food System Summit), met wie Jeroom Remmers bij de afgelopen twee VN klimaatconferenties samen in een panel zat. 

Het rapport omarmt de idealen en de missie van de TAPP Coalitie, en daarom delen we graag haar resultaten via dit nieuwsbericht. Het rapport pleit bijvoorbeeld voor het heffen van belastingen op koolstof- en stikstofvervuiling in de landbouw, waarbij de opbrengsten worden gebruikt om armere huishoudens te ondersteunden, zodat voedsel voor hen niet te duur wordt.

Resultaten van het Rapport

Het rapport suggereert dat een dergelijke transformatie jaarlijks economische voordelen kan opleveren van 5 tot 10 biljoen USD, wat overeenkomt met 4-8% van het mondiale BBP in 2020. Bovendien wordt gewezen op het potentieel van deze transformatie om noodsituaties op het gebied van klimaat, natuur en gezondheid aan te pakken. De consumptie van groente en fruit moeten fors groeien, die van vlees en zuivel juist fors dalen, maar hierdoor dalen ook de broeikasgasemissies tot nul in 2040 en ook dalen de mondiale cijfers voor obesitas, zie hieronder.

Echter, zijn er verschillende obstakels die moeten worden overwonnen om deze verandering te bewerkstelligen, zoals machtsongelijkheid tussen belanghebbenden en uiteenlopende opvattingen over de definitie van een duurzaam voedselsysteem. Het rapport benadrukt het belang van gelijkheid en inclusie in het transformatieproces. Het biedt een samenvatting van de bevindingen van een vier jaar durend onderzoek door de Food System Economics Commission, waarbij economische modellen, literatuuronderzoek en casestudies werden gebruikt om de opties voor een alomvattende transformatie van het voedselsysteem te evalueren. 

De huidige voedselsystemen brengen aanzienlijke kosten met zich mee die niet opwegen tegen hun bijdrage aan de welvaart in de wereld. De geschatte gezondheidskosten, die naar verluidt maar liefst 11 biljoen USD per jaar bedragen, worden veroorzaakt door niet-overdraagbare ziekten die gerelateerd zijn aan voeding. Daarnaast houden deze systemen structurele armoede in stand, met name in de landbouwsector. Ondanks de beleidsverplichtingen, blijft het mondiale voedselsysteem op een niet-duurzaam pad, met als verwachte gevolgen voortdurende voedselveiligheid, ondervoeding en een stijging van obesitas.  

Ons problematische Voedselsysteem.

Zelfs als landen zich volledig houden aan hun Nationally Determined Contributions (NDC’s) in het huidige voedselsysteem, zullen de emissies ervan naar verwachting blijven stijgen. Dit zal bijdragen aan een wereldwijde temperatuurstijging van 2,7°C tegen het einde van de eeuw in vergelijking met de niveaus van vóór de industriële revolutie. Deze voortdurende trend zal leiden tot verschillende ernstige gevolgen:

• Voortdurende voedselonzekerheid en ondervoeding: Tegen 2050 worden naar schatting 640 miljoen mensen, waaronder 121 miljoen kinderen, geconfronteerd met ondervoeding.
  
  
• Wereldwijde toename van ongezonde voeding en de daaraan verbonden medische kosten: De wereldwijde adoptie van ongezonde diëten zal resulteren in een toename van 70% in het aantal mensen wereldwijd dat lijdt aan obesitas. Deze trend zal gepaard gaan met stijgende medische kosten, die naar verwachting zullen toenemen van 600 miljard dollar op dit moment tot bijna 4 biljoen dollar in 2030.
  
  
• Toename van voedselverspilling: voedselverspilling zal naar verwachting met 16% toenemen ten opzichte van de huidige niveaus.
  
  
• Toenemende kwetsbaarheid van voedselproductie door klimaatverandering: De voedselproductie in veel landen zal steeds kwetsbaarder worden voor de effecten van klimaatverandering en milieuverstoring. Dit kan leiden tot extreme weersomstandigheden, stijgende voedselprijzen, en een toename van armoede en sociale spanningen.
  
  
• Toename van ontbossing: Tussen 2020 en 2050 wordt verwacht dat 71 miljoen hectare natuurlijk bos verloren zal gaan door ontbossing, wat overeenkomt met 1,3 keer de grootte van Frankrijk.
  
  
• Toenemend stikstofoverschot: Een groeiend stikstofoverschot afkomstig van landbouw en natuur zal leiden tot watervervuiling, die de biodiversiteit bedreigt en de volksgezondheid schaadt.
  
  

Het systeem transformeren

Het Food System Transformation (FST) traject, ontwikkeld door het FSEC, belooft aanzienlijke economische voordelen van minstens 5 biljoen dollar per jaar. Het pad heeft onder anderen het doel ondervoeding te elimineren tegen 2050. Tegelijkertijd beschermt de FST 1,4 miljard hectare land, waarvan 200 miljoen hectare bebost wordt voor duurzaam gebruik. Door het promoten van ecologisch duurzame landbouw keert FST het verlies aan biodiversiteit om, vermindert het de vraag naar water en verlaagt het het stikstofoverschot. Een bijkomend voordeel is dat het voedselsysteem tegen 2040 een netto koolstofput kan worden, wat helpt om de opwarming van de aarde te beperken tot onder de 1,5°C doelstelling. De structurele transformatie die FST teweegbrengt, zal naar schatting 75 miljoen banen in de landbouwsector verplaatsen naar andere sectoren. Deze verschuiving zal resulteren in een verandering van voedingspatronen in verschillende regio’s, terwijl het tegelijkertijd leidt tot meer behoud van land en een opmerkelijke vermindering van voedselverspilling in bepaalde landen.

De geschatte kosten van de transformatie van het wereldwijde voedselsysteem bedragen 200-500 miljard USD per jaar. Hoewel de landbouwgrondstoffenprijzen tegen 2050 met 30 procent kunnen stijgen als gevolg van de transformatie, worden compenserende maatregelen verwacht, zoals stijgende inkomens en veranderende consumptiepatronen.

De vijf hoofdprioriteiten om het voedselsysteem te transformeren zijn:

1. Verandering van consumptiepatronen: Het stimuleren van gezondere voeding door middel van beleid.
   
   
2. Heroriëntatie overheidssteun voor landbouw: Het herverdelen van landbouwsubsidies om keuzes te ondersteunen die overeenstemmen met de doelstellingen van de voedseltransitie.
   
   
3. Nieuwe belastingen: Heffen van belastingen op koolstof- en stikstofvervuiling, waarbij de opbrengsten worden gebruikt om armere huishoudens te ondersteunden.
   
   
4. Innovatie ter bevordering van productiviteit en welzijn: Investeringen in onderzoek en innovatie om technologische oplossingen te ontwikkelen die zowel duurzaamheid bevorderen als arbeidsproductiviteit verhogen.  
   
   
5. Opschaling van vangnetten: Versterking van sociale vangnetten om voedsel betaalbaar te houden voor de armste bevolkingsgroepen, ter vermindering van voedselonzekerheid en vergroting van toegang tot voedzaam voedsel.
   
   

Hoewel de transformatie van voedselsystemen aanzienlijke voordelen met zich meebrengt, leidt het ook tot spanningen tussen potentiële winnaars en verliezers. Deze spanningen moeten effectief worden beheerd om de verandering te faciliteren. De spanningen omvatten angst voor stijgende voedselprijzen, verlies van banen, beleidssilo's, mondiale ongelijkheden en diepgewortelde gevestigde belangen. Ondanks de enorme uitdagingen is er hoop nu verschillende belanghebbenden innoveren en prioriteit geven aan duurzaamheid. De COP28 UAE verklaring weerspiegelt een groeiende ambitie om te profiteren van de kansen die de transformatie van het voedselsysteem biedt. Door de zorgen van beleidsmakers direct aan te pakken, kunnen aanzienlijke voordelen voor zowel mensen als de planeet worden bereikt.