Op welke partij stem jij vandaag?

CO2-reductie in de landbouw via ‘het vervuiler betaalt principe’

Samenvatting

Vind jij broeikasgasemissie reductie in de Europese landbouw- en voedselsector ook heel belangrijk? Stem dan D66 of Volt, blijkt uit een analyse van TAPP Coalitie n.a.v. Europese en Nederlandse verkiezingsprogramma’s van politieke partijen. Ook andere partijen hebben goede plannen. Kies zelf.

We mogen 6 juni naar de stembus. De Europese verkiezingen vinden plaats tussen 6 en 9 juni in alle lidstaten van de Europese Unie. Als TAPP geloven we dat deze verkiezingen cruciaal zullen zijn voor de duurzaamheid en veerkracht van de landbouwsystemen, voedselzekerheid en het klimaatbeleid. In deze stemwijzer kijken we welke partijen volgens ons het beste aansluiten bij deze doelen en waarom hun beleid zou kunnen leiden tot gunstiger resultaten voor onze milieu- en voedselsystemen.

Alle Nederlandse politieke zijn lid van een Europese fractie. Hieronder in het kort een overzicht wat de nuttige standpunten zijn voor TAPP Coalitie per Europese fractie:

Europese fracties:

Fractie van de Europese Volkspartij (EPP):

CDA zit in deze groepering en later mogelijk ook BBB en NSC. De EVP werd opgericht in 1976. Het is momenteel de grootste fractie in het Europees Parlement met 187 van de 720 zetels. Als een alliantie van meestal centrumrechtse partijen pleit de EVP voor een conservatief, christen democratisch en Europees integratiebeleid.

Zoals we kunnen lezen op de website van de EVP, geeft de partij voedselzekerheid en de veerkracht van de EU-landbouw op de lange termijn de hoogste prioriteit, terwijl ze ook het initiatief van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) steunt (verhoogd budget) en de opname van landbouw in het emissiehandelssysteem als een cruciaal onderdeel van de inspanningen om de uitstoot te verminderen. Ze zijn ook voorstander van een verlaging van de btw op gezond en duurzaam voedsel om de consumptie te stimuleren. Tegelijkertijd is de EVP een voorstander van veilige energievoorziening, met de nadruk op duurzaamheid, betaalbaarheid en toegankelijkheid; de partij ziet EU-brede investeringen in hernieuwbare energie, energie-efficiëntie en energie-infrastructuur als gebieden van vitaal belang voor de Europese Unie, die zouden worden gefinancierd uit het EU-herstelplan en RePowerEU. Verder organiseert de EVP een reeks conferenties getiteld 'EVP voor Boeren' die bestaan uit gerichte evenementen in de lidstaten om de dialoog met boeren en landbouwbeleidsmakers in de hele EU verder te ontwikkelen. De EVP heeft echter enkele problemen gehad met het bevoordelen van grote landbouwbedrijven in plaats van het beschermen van de belangen van boeren.

Progressieve Alliantie van Socialisten en Democraten (S&D):

PvdA zit in deze groepering. S&D werd in 1953 opgericht onder de naam Socialistische Fractie. Het is momenteel de op één na grootste fractie in het Europees Parlement met 139 van de 720 zetels. De fractie is centrumlinks georiënteerd en bestaat voornamelijk uit sociaaldemocratische en socialistische partijen.

S&D steunt de Green Deal van de EU en het gemeenschappelijk landbouwbeleid (GLB), vooral met betrekking tot de stabiliteit van het milieu en het welzijn van boeren. S&D legt ook de nadruk op het afstemmen van het landbouwbeleid op klimaat- en duurzaamheidsdoelen en bevordert tegelijkertijd de voedselzekerheid, wat allemaal zou worden bereikt door middel van de natuurherstelwet. Daarnaast geeft S&D prioriteit aan de energietransitie door middel van duurzame landbouwpraktijken, maar ook door ondersteuning van lokale gemeenschappen en toezeggingen om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen. De fractie heeft ook een nauwe band met boeren groeperingen, wat blijkt uit haar beleid om boeren te ondersteunen bij de aanpassing aan de klimaatverandering en tegelijkertijd biodiversiteit en natuurherstel tot kernelementen van de EU-landbouwsector te maken. Tot slot is S&D een groot voorstander van het opnemen van landbouwsystemen in het ETS en tegelijkertijd van het betrekken van boeren bij het hele proces.

Vernieuw Europa (Renew):

D66 en VVD zitten in deze groepering. Renew Europe werd voor het eerst opgericht in 1953 als De Groep van Liberalen en Bondgenoten. Deze groep bestaat uit liberale en sociaal-liberale partijen en is pro-Europees van aard. Ze steunt klassiek liberaal beleid met betrekking tot de EU.

Renew Europe zet zich in voor duurzaamheid en innovatie. De EU-agro-ETS en GLB-hervormingen worden door deze fractie aangemoedigd, zij het met creatievere oplossingen zoals aeroponics of autonome tractoren. Ze ondersteunen milieuvriendelijke landbouw en promoten praktijken die het milieu beschermen en de biodiversiteit behouden, terwijl ze tegelijkertijd het gebruik van nieuwe technologieën en R&D-inspanningen stimuleren om deze doelen te bereiken. Renew Europe zet zich ook in voor ambitieuze doelstellingen om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen en de landbouw minder vatbaar en veerkrachtiger te maken voor klimaatverandering. Naast deze inspanningen streeft Renew Europe naar voedselkwaliteit en -veiligheid door middel van btw-differentiatie om de kosten van gezonde voeding te verlagen, wat tegelijkertijd de transparantie van de voedselvoorziening en het vertrouwen van de consument vergroot.

Groenen/Europese Vrije Alliantie (EFA):

GroenLinks zit in deze groepering, normaal de ‘Greens’ genoemd. EFA is een relatief nieuwe groep, opgericht in 1999. Zoals de naam al zegt, bestaat ze uit groene en regionalistische partijen, met de nadruk op progressieve ideeën. 

De Groenen/EVA biedt een holistische benadering van het landbouw-, klimaat- en voedselbeleid. Ze leggen de nadruk op een verschuiving van industriële landbouwpraktijken naar kleinschalige, agro-ecologische methoden die zich richten op het behoud van biodiversiteit en steun voor kleine boeren. Greens/EFA pleit voor strenge emissiereducties en steunmechanismen voor boeren. Klimaatactie is een centraal punt op hun agenda (overgang naar hernieuwbare energiebronnen, vermindering van de uitstoot van broeikasgassen, bevordering van op de natuur gebaseerde oplossingen); wat voedsel betreft, pleiten Groenen/EVA voor gezond, voedzaam voedsel dat op milieuvriendelijke manieren wordt geproduceerd, waarbij tegelijkertijd lokale voedselproductie en eerlijke lonen en arbeidsomstandigheden voor landarbeiders worden bevorderd. Op het gebied van het GLB geven Groenen/EVA echter de voorkeur aan kleinschalige hervormingen en op het gebied van btw-differentiatie is de fractie fervent voorstander van btw-verlagingen voor gezond voedsel. De Groenen hebben op hun website opgenomen het Plantbased treaty te steunen, waarin ook beprijzing op vlees en methaan is opgenomen. Zie: Protecting the Climate and the Environment | European Greens (railway.app) en https://plantbasedtreaty.org/the-pbt/

Identiteit en Democratie (ID):

PVV is hier aangesloten. ID ontstond in 2015 als Europa van Naties en Vrijheid. Vandaag de dag zijn de partijen die lid zijn van ID voornamelijk nationalistisch, rechts, eurosceptisch en populistisch van aard. Hoewel ID geen eigen pagina heeft gewijd aan het beleid dat ze steunen, kan worden afgeleid dat deze groep een conservatiever standpunt inneemt over landbouw-, klimaat- en voedselkwesties, waarbij nationale soevereiniteit en economische belangen voorrang krijgen op milieukwesties. ID is tegen ideeën zoals de EU Green Deal of de Natuurherstelwet, en geeft in plaats daarvan de voorkeur aan protectionistische maatregelen en financiële aspecten, maar het is niet duidelijk wat het concrete standpunt van de groep over deze kwesties is. Belangrijke initiatieven zoals het GLB, ETS of BTW-differentiatie op voedsel ontbreken in de agenda van de ID.

Europese Conservatieven en Hervormers (ECR):

ECR werd opgericht in 2009 en bestaat momenteel uit nationalistische en conservatieve partijen, met liberale en eurosceptische fracties. ECR biedt een evenwichtige benadering van milieukwesties en landbouw. De ECR ziet het GLB als een kans, op voorwaarde dat het nieuwe landbouwpraktijken in evenwicht brengt met het beschermen van de belangen van boeren. Hun agenda bestaat uit praktische oplossingen zoals gemoderniseerde landbouwpraktijken die prioriteit geven aan het milieu, maar ook rekening houden met de belangen van landbouwbedrijven, wat te zien is in de wil van ECR om de landbouw voorzichtig te integreren in emissiehandelssystemen.  Ze moedigen innovatie en technologie aan in klimaatadaptatie- en mitigatiestrategieën, zoals investeren in schone energie, maar wat nog belangrijker is, ze staan open voor btw-veranderingen op voedsel zolang het economisch haalbaar is. Bovendien geeft ECR prioriteit aan eerlijke concurrentie in de voedselindustrie (maatregelen ter bescherming van de consument) en ondersteunt tegelijkertijd lokale boeren. 

The Left

SP en Partij voor de Dieren zijn hier aangesloten. Voor 2021 stond het bekend als Europees Verenigd Links/Noords Groen Links. Tegenwoordig is The Left een politieke groepering die democratisch-socialistische, communistische en eurosceptische partijen aantrekt.

The Left steunt de belangen van boeren en klimaatactie.  De agenda van de groep is gestructureerd rond eerlijke handelsovereenkomsten die lokale boeren en arbeiders steunen, maar ook beleid steunen dat de impact op het milieu minimaliseert en tegelijk voedselzekerheid garandeert. Eén zo'n beleid is de sterke steun voor BTW-verlagingen op duurzaam voedsel. The Left investeert ook in het GLB, dat zij zien als een startpunt voor hernieuwbare energie en natuurinclusieve investeringen (groene technologie), wat zou gebeuren door systematische veranderingen. 

Nederlandse politieke partijen en hun visie in het EU verkiezingsprogramma:

BBB (nog geen lid van Europese fractie):

Europese boeren staan onder druk door instabiele markten, lage prijzen, en stijgende verduurzamingskosten. BBB pleit voor een lange- termijnvisie op het verdienmodel van Europese boeren en een gelijk speelveld tussen EU-producten en importproducten. Ze willen een stevige aanpak van oneerlijke handelspraktijken en meer marktmacht voor boeren. Het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) moet praktisch blijven, strategische landbouwgronden optimaal benutten, en ecosysteemdiensten marktconform belonen. Basissteun voor familiebedrijven moet haalbaar, betaalbaar en uitvoerbaar zijn zonder voedselzekerheid te schaden.

CDA (EPP):

In haar verkiezingsprogramma stelt het CDA dat duurzame productie de nieuwe standaard moet worden in Europa, zoals dat in Nederland het geval is. Kosten en baten in de agroketens moeten eerlijk verdeeld worden. Ook wil het CDA dat het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) duurzame praktijken en publieke diensten stimuleert, gelijke kansen tussen lidstaten waarborgt en regels die geld naar niet-duurzame grootgrondbezitters stuurt vermijdt. Ook moet de EU een voedselstrategie ontwikkelen dat gericht is op voedselzekerheid, gezondheid en duurzaamheid, en dezelfde voorwaarden stelt aan import als aan producten uit lidstaten.

ChristenUnie (EPP):

Het verkiezingsprogramma van de ChristenUnie voor de EU-verkiezingen van 2024 benadrukt het belang van eerlijke prijzen voor duurzaam voedsel. Ze pleiten voor het internaliseren van negatieve milieueffecten in de prijs van voedsel, om een gelijk speelveld te creëren voor duurzame producten. Het programma omvat ook het belonen van groene prestaties in de landbouw door middel van prestatiebeloning op basis van duurzaamheidsindicatoren binnen het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB). Er wordt gestreefd naar een sterke positie voor familie- bedrijven in de voedselketen en de bevordering van plantaardig en lokaal voedsel. Andere belangrijke punten zijn het waarborgen van strenge EU-normen voor duurzaamheid bij voedselimport, het verminderen van regelgeving, en het stimuleren van bio-based markten. De Christen Unie zet ook in op agro-ecologische methoden, biologische bestrijding, verbeterd bodem- en mestbeheer, en prioriteit voor dierenwelzijn. Ze pleiten voor veredelingstechnieken zonder patenten en met terughoudendheid voor genetische modificatie.

D66 (Renew):

D66 pleit voor uitbreiding van het ETS naar alle sectoren om emissies te verminderen, invoerheffingen aan de EU-grenzen, en veehouderij op basis van draagkracht. Ze willen een duurzaam voedselsysteem met gegarandeerd dierenwelzijn en minder dieren. Er komt een vervolg op de Farm to Fork-strategie, verankerd in een EU-wet voor een duurzaam voedselsysteem, met transparantievereisten en eerlijke lastenverdeling. D66 streeft naar eerlijke prijzen die maatschappelijke kosten omvatten, een geharmoniseerd EU-label voor duurzaam voedsel, en verbod op misleidende junkfoodreclames. Europese promotiegelden voor wijn en vlees in derde landen worden gestopt. Het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (CAP) moet duurzaamheid versnellen, generieke inkomenssteun en subsidies voor veehouders verdwijnen, en EU-landbouwgelden worden ingezet voor duurzaamheidstransitie, met als doel klimaatneutrale landbouw in 2040.

GroenLinks-PvdA (Greens/EFA):

GroenLinks-PvdA zet zich in voor een transitie naar natuur inclusieve kringlooplandbouw, waarbij boeren worden gesteund om over te stappen zonder chemische middelen en geïmporteerd krachtvoer. Ze beloven eerlijke prijzen voor duurzame producten en willen extra steun voor boeren die bijdragen aan natuurherstel, waterbeheer en stoppen met pesticiden. Industriële veeteelt moet stoppen, supermarkten moeten verplicht worden om gezonde, duurzame voeding aan te bieden en subsidies worden hervormd om biologische en duurzame landbouw te bevorderen, met beloningen voor maatschappelijke diensten zoals natuurbeheer. Ook moet de Europese veestapel verkleind worden, megastallen verboden en strengere dierenwelzijnseisen worden gesteld, terwijl de eiwittransitie wordt gestimuleerd. Een btw-herziening moet milieueffecten belasten, handelsverdragen moeten afdwingbare bepalingen bevatten voor mensenrechten, milieu en eerlijke belasting, en de verkoop van producten met grote ecologische voetafdruk moet worden tegengegaan. Hun doel is een circulair voedselsysteem dat ecologische grenzen respecteert, bodemkwaliteit en biodiversiteit verbetert, dierenwelzijn waarborgt, en gezond en betaalbaar voedsel biedt.

NSC (nog geen lid Europese fractie):

In Europa wil Nieuw Sociaal Contract belastingen en normen gebruiken om klimaatverandering tegen te gaan, maar eist eerst een toetsing van de gevolgen voor burgers, bedrijven en agrarische ondernemingen om betaalbare energiekosten te waarborgen. Ze steunen het Europese emissiehandelssysteem (ETS) met aandacht voor het concurrentievermogen van de Nederlandse en Europese industrie en invoerheffingen om oneerlijke concurrentie te voorkomen. NSC is tegen opname van natuurlijke uitstootprocessen in de landbouw in het ETS. Nederland moet in de EU streven naar strengere dierenwelzijnseisen, veilige stalinrichting, vermindering van dierziekten, diervriendelijker transport, meer natuurlijke gewasbeschermingsmiddelen en minder antibioticagebruik.

Partij voor de Dieren (The Left):

De Partij voor de Dieren wil dat de EU het principe "de vervuiler betaalt" toepast, met een laag btw-tarief voor duurzaam voedsel en extra belasting op milieuvervuilende producten. Ze streven naar eerlijke prijzen waarin alle kosten voor milieu, klimaat, dierenwelzijn en gezondheid worden meegerekend. Investeringen zijn gericht op toekomstbestendige landbouw, zoals voedselbossen en plantaardige eiwitten, terwijl megastallen en intensieve veehouderij worden verboden. De positie van boeren wordt versterkt en reclame voor vlees en zuivel wordt verboden. De Partij voor de Dieren wil de ontwikkeling en productie van plantaardige vlees-, vis-, zuivel- en ei vervangers ondersteunen.

PVV (ID):

De PVV stelt in haar verkiezingsprogramma voor de Europese verkiezingen dat ze voor een afbouw zijn van het EU budget, waarvan ongeveer 30% naar landbouwsubsidies gaat. Ook zijn ze tegen Europees beleid dat vervuilende consumptie aan banden legt. Zo stellen ze: “Of je vlees eet, het vliegtuig pakt of een brandstof auto rijdt, dat bepalen we zelf wel. Niet Brussel.” Ook stelt de PVV dat er de afgelopen jaren een ware tsunami aan regels over ons is uitgestort. De Europese Green Deal, Fit-for-55, Natura 2000, CO2-doelen, CO2-heffingen, verplichte duurzame energie, het houdt maar niet op. Ze willen de regels aanpassen en versoepelen op het gebied van klimaat en stikstof. Ook willen ze de Nederlandse financiële bijdrage aan de EU fors beperken.

SP (The Left):

De SP streeft naar een echte 'boerenlandbouw', waarbij duurzaamheid en regionale productie centraal staan. Ze willen af van Europese landbouwsubsidies die overproductie, fraude en verspilling in de hand werken, en pleiten voor een eerlijke verdeling van subsidies. Gezond en duurzaam voedsel moet worden gestimuleerd door het terugdringen van landbouwgif en kunstmest. Megastallen en intensieve veehouderij moeten plaatsmaken voor kleinschalige, diervriendelijke veehouderij. Antibioticagebruik in de veeteelt moet sterk verminderen en Europese regelgeving voor dierenwelzijn moet strenger worden gehandhaafd. Diertransporten over grote afstanden worden verboden en fokpraktijken die gericht zijn op snelle winst worden gestopt. Subsidies die de consumptie van bepaalde producten bevorderen, zoals vlees en zuivel, moeten worden gestopt. Schaalvergroting en monocultuur in de landbouw worden aangepakt, met meer zeggenschap en eerlijke beloning voor boeren. De controle over zaden, landgebruik en kennis moet bij boeren komen te liggen, niet bij grote industriële spelers. De focus moet liggen op lokale productie om duurzamer en diervriendelijker te produceren, met een inkrimping van de veestapel als gevolg.

Volt (EFA):

Volt pleit voor een uitbreiding van het EU Emissions Trading System (ETS) naar landgebruik, bosbouw en veeteelt, waarbij elke lidstaat als één emissiebron wordt behandeld. Ze willen belastingen op landbouwemissies van veeteelt en bodemgebruik, evenals subsidies voor milieuschadelijke landbouwpraktijken afschaffen en verschuiven naar regeneratieve landbouw. Het verminderen van vleesconsumptie wordt gestimuleerd, en er wordt voorgesteld om een groen overgangsfonds voor de landbouw op te zetten. Volt wil ook een verschuiving naar een plantaardig dieet ondersteunen en marktmechanismen aanpassen om plantaardige eiwitten betaalbaarder en beschikbaarder te maken. Ze steunen ook CO2-heffingen in alle sectoren.

VVD (Renew):

De VVD pleit voor de uitbreiding van het Emission Trade System (ETS) en het Carbon Border Adjustment Mechanism (CBAM) om CO2-emissies te beprijzen en eerlijke concurrentie te waarborgen. Onduidelijk of dit geldt voor ETS3 (landbouw) of alleen ETS2 (verkeer en gebouwde omgeving). Ze willen versnelling van toelatings- procedures voor duurzame landbouwmethoden en alternatieve eiwitbronnen. Onder het Gemeenschappelijk Landbouw Beleid (GLB) willen ze de hectaresteun geleidelijk afbouwen voor verduurzaming. De VVD streeft naar EU-brede verbetering van dierenwelzijnsnormen en een verbod op kooihuisvesting. Ze willen de soja-import uit Latijns-Amerika duurzamer maken en transparantie bevorderen in duurzaamheids- en diervriendelijkheidsnormen voor producten.