Strategische Dialoog EU: boeren en NGO's bereiken historische consensus over toekomst landbouw en voedselbeleid
Het nieuwe rapport van de Strategic Dialogue on the Future of Agriculture dat vandaag is gepubliceerd [1] markeert het einde van zeven maanden debat tussen belanghebbenden (waaronder groene ngo's, consumentengroepen, landbouwvakbonden en industriële actoren [2]) om tot een consensus te komen over de toekomst van de landbouw in de EU [3]. De TAPP Coalitie heeft bijgedragen aan dit proces en we zijn bemoedigd om te zien dat ons verzoek aan Ursula von der Leyen, de dialoog-voorzitter en de belanghebbenden om een Agri-Food Emission Trading Scheme (Ag-ETS) centraal te stellen in het klimaatbeleid voor de sector, uitgebreid werd besproken, met aanbevelingen voor verdere uitwerking en onderzoek. Veel andere aanbevelingen weerspiegelen ook de standpunten van de TAPP Coalitie uit het verleden, zoals beleid om de vraag naar dierlijke eiwitten te doen afnemen en plantaardig te laten groeien.
Het resultaat is een collectieve oproep tot verandering, waarin duidelijk wordt gesteld dat “business-as-usual geen optie is”. Het bevat ook concrete aanbevelingen, waaronder “aanzienlijk meer financiering” voor natuur- en klimaatvriendelijke landbouw en “ondersteuning van trends in de richting van een nieuw evenwicht in diëten naar meer plantaardige eiwitten”. Op het gebied van klimaatverandering stemde de groep in met “een coherente mix van beleidsmaatregelen, die stimulansen en regelgevende maatregelen combineren”. Met betrekking tot een Agri-Food Emission Trading System (AgETS) waren de belanghebbenden het erover eens “dat er een duidelijke behoefte is om de uitstoot van broeikasgassen in de sector te verminderen en dat er een krachtig beleid moet komen. Het is echter nog te vroeg voor definitieve conclusies over een AgETS. De Europese Commissie wordt opgeroepen om verder samen te werken met belanghebbenden en deskundigen om de haalbaarheid en relevantie van een dergelijk systeem te beoordelen, waarbij specifieke fundamentele aandachtspunten en aspecten worden genoemd waarmee rekening moet worden gehouden. De belanghebbenden waren het erover eens dat “de inkomsten die worden gegenereerd door een mogelijke AgETS uitsluitend mogen worden geoormerkt voor de ondersteuning van minder welvarende huishoudens, investeringen in de overgang van actoren in de agrovoedingssector, en het op de natuur gebaseerde herstel van koolstofputten”.
De belanghebbenden werden het eens over leidende beginselen in deel B van het document. Principe 7 zegt: “Markten moeten duurzaamheid en waardecreatie in de hele keten stimuleren en externe effecten beter internaliseren”. Principe 9 zegt: “De verschuiving naar evenwichtige voeding die gezonder en duurzamer is, is essentieel voor een succesvolle transitie”. Met betrekking tot diëten/consumptie vermeldt het rapport expliciet dat de huidige consumptie van dierlijke eiwitten de voedingsrichtlijnen overschrijdt en roept op tot het ondersteunen van de trend om diëten weer in evenwicht te brengen in de richting van meer plantaardige eiwitten. Een andere aanbeveling is een nieuw Agri-food Just Transition Fund naast de landbouwsubsidies van het GLB. Ook moeten de problemen aangepakt worden die worden veroorzaakt door de veeteelt, onder andere door de impact van de veeteelt in regio's met een hoge veeteeltconcentratie te verminderen via verschillende instrumenten, waaronder vrijwillige uitkoopregelingen (via het fonds).
De Strategische Dialoog werd aangekondigd door EU-Commissievoorzitter Ursula von der Leyen in september 2023 en ging van start op het moment dat boerenprotesten zich over heel Europa verspreidden [4] en wetenschappers opnieuw waarschuwden dat er dringend actie moest worden ondernomen om de snel groeiende klimaatrisico's voor de voedsel- en landbouwsector in de EU aan te pakken [5]. Het agrovoedselsysteem van de EU is de grootste oorzaak van natuurverlies in de EU [6] en veroorzaakt een epidemie van voedingsgerelateerde ziekten.
Jeroom Remmers, directeur van TAPP Coalitie, die zich richt op eerlijke voedselprijzen, zei: “We zijn blij met het rapport en we zijn bereid om bij te dragen aan de volgende fase van beleidsontwerp, inclusief beoordelingen en het ontwikkelen van AgETS-modellen die rekening houden met alle zorgen. Wij geloven dat een AgETS voor supermarkten en horeca (of slachthuizen en zuivelfabrieken) dit kan doen [7]. Deze optie wordt gesteund door de meeste belanghebbenden in de EU in een EU-enquête en wordt aanbevolen door veel levensmiddelenbedrijven en NGO's, vertegenwoordigd door ondertekenaars van een brief aan Ursula von der Leyen over zo'n AgETS [8]. We zijn het eens over aanbevelingen voor het gebruik van inkomsten uit een mogelijke AgETS, maar we noemen ook internationale toezeggingen van de EU-Commissie voor klimaatfinanciering, voor het verlies- en schadefonds als een van de opties voor het gebruik van inkomsten uit de AgETS.” Remmers voegde toe: “Vandaag is een cruciaal moment voor de toekomst van voedsel en landbouw in de EU. Uit dit verslag blijkt dat er een brede consensus bestaat over de dringende noodzaak om de manier waarop we voedsel produceren en consumeren zodanig te veranderen dat de planetaire grenzen worden gerespecteerd. Nu roepen we de voorzitter van de Europese Commissie op om haar beloften na te komen en de collectieve aanbevelingen binnen de eerste 100 dagen op te nemen in haar visie op landbouw en voedsel, zodat er snel actie wordt ondernomen die echt geschikt is voor het beoogde doel.”
Fiscale instrumenten zoals 0% btw groente en fruit en heffingen en promotie gezond voedsel
In het rapport wordt het volgende aanbevolen: “De Europese Commissie en de lidstaten moeten zorgen voor fiscale instrumenten die coherente prijssignalen, in de vorm van belastingverlaging, voor consumenten bevorderen, zoals btw-verlagingen op duurzamere producten”. Er wordt aanbevolen om de EU-schoolprogramma's voor gratis melk en fruit aan te passen in de richting van gezonder en duurzamer voedsel en om “een Europese campagne op te zetten om mensen bewuster te maken van het belang van gezondere en duurzame keuzes”.
“De EU en de lidstaten moeten zorgen voor samenhang tussen hun beleid ter bevordering van agrovoeding en andere beleidsdoelstellingen, zoals richtsnoeren voor gezonde voeding en duurzaamheidsdoelstellingen”. Dit betekent: geen rood en bewerkt vlees meer promoten.
Ook wordt aanbevolen: “De Europese Commissie moet uiterlijk in 2026 een EU-actieplan voor plantaardige voeding ontwikkelen om de plantaardige agrovoedingsketens te versterken, van boeren tot consumenten”. In de EU-wetgeving voor openbare aanbestedingen “moeten lidstaten worden verboden om alleen het criterium van de laagste prijs te gebruiken als doorslaggevend criterium voor de gunning van aanbestedingen”. Er zijn ook enkele goede aanbevelingen voor dierenwelzijn, terwijl 'echte prijsstelling' ook wordt genoemd in hoofdstuk 7.2: “De echte kosten van de voedsel- en voederproductie zijn verborgen, maar zouden beter moeten worden weerspiegeld in de marktprijzen. Hoewel de prijs een belangrijke factor blijft bij beslissingen van consumenten, is het bevorderen van kwaliteit en duurzaamheid even belangrijk. Consumenten moeten gemakkelijk toegang hebben tot en kunnen kiezen voor duurzaam voedsel. Daartoe moeten ze de werkelijke waarde van voedsel kunnen herkennen, inclusief de positieve en negatieve externe effecten ervan.
Het verbeteren van de voedselomgeving en het vergroten van het bewustzijn van de consument en de toegang tot informatie kan de vraag naar duurzamere opties helpen stimuleren, waardoor landbouwmodellen met lage negatieve en hoge positieve externe effecten worden gestimuleerd”. Hoofdstuk 7.4 vermeldt: “(Nieuwe) Markten alleen zullen niet in staat zijn om negatieve externaliteiten te internaliseren zonder de consumentenprijzen en de betaalbaarheid van voedsel te beïnvloeden. Daarom moet de samenleving bereid zijn om de kosten van de overgang te delen door het mobiliseren van publieke middelen om te betalen voor de levering van publieke goederen, zoals positieve externe effecten op het gebied van milieu, gezondheid en dierenwelzijn. Er moet echter worden gegarandeerd dat Europese burgers niet twee keer betalen voor de overgang, een eerste keer als belastingbetaler en daarna nog een keer als consument. Er moet ook rekening worden gehouden met het feit dat de overgang de overheidskosten zal helpen verlichten door de vermindering van milieu- en gezondheidsgerelateerde uitgaven voor negatieve externaliteiten”. Kortom: er wordt gepleit voor milieuheffingen bijvoorbeeld op voedselproducten met hoge milieu externaliteiten zoals vlees. Het rapport benadrukt “boeren te belonen voor extra duurzaamheidsinvesteringen” en doet verschillende voorstellen hoe.
Faustine Bas-Defossez, directeur van het EEB, waarvan de TAPP Coalitie lid is, zei hierover het volgende: “Hoewel het compromis op sommige punten tekortschiet - het bevat bijvoorbeeld slechts timide taal bij het aanpakken van de noodzaak om af te stappen van industriële veeteelt en het verminderen van de totale dieraantallen in de EU - is het een sprong in de goede richting en consistent met de richting die is uitgezet in de Green Deal en de Farm to Fork Strategie”. Marco Contiero van Greenpeace Europe, die een van de onderhandelaars was, zei vandaag tegen Jeroom Remmers: “De dialoog heeft een einde gemaakt aan de polarisatie. We kunnen samen oplossingen vinden als we met elkaar blijven praten. Wat betreft AgETS moeten we nog steeds de implicaties beter begrijpen en de problemen vermijden die we hadden met ETS1. We moeten ook vermijden dat actoren in de voedselketen kunnen blijven vervuilen door elders koolstofkredieten te kopen, maar het beprijzen van broeikasgassen uit de agrovoedingssector gaat er komen."
[Einde]
Contactpersoon
Jeroom Remmers
Directeur TAPP Coalitie
https://tappcoalition.eu info@tappcoalitie.nl 0031 6 22 40 77 12
Noot voor de redactie
[1] Rapport
[2] Lijst van leden van de Strategische Dialoog en hun organisaties: Leo Alders (Fertilisers Europe), Lili Balogh (AgroecologyEurope), Faustine Bas-Defossez (European Environmental Bureau), Kristjan Bragason (EFFAT), Ariel Brunner (BirdLife Europe & Central Asia), Marco Contiero (Greenpeace European Unit), Christel Delberghe (EuroCommerce), Thierry de L'Escaille (European Landowners Organisation), Michael Gohn (Euroseeds), Monique Goyens (BEUC), Thibaut Guignard (LEADER), Nelli Hajdu (CELCAA), Sjoukje Heimovaara (Wageningen University & Research), Dirk Jacobs (Food Drink Europe), Christiane Lambert (Copa), Joseph Lechner (GEOPA), Philip Lymbery (Compassion in World Farming), Peter Meedendorp (CEJA), Marta Messa (Slow Food), Lennart Nilsson (Cogeca), Spyros Papadatos (Rural Youth Europe), Jan Plagge (IFOAM Organics Europe), Rocco Renaldi (Food Service Europe), Claire Skentelbery (EuropaBio), Geneviève Savigny (Europese Coördinatie Via Campesina), Nina Schindler (Europese Vereniging van Coöperatieve Banken), Uno Svedin (Stockholm Resilience Centre), Jacques Vandenschrik (Europese Federatie van Voedselbanken), Gelsomina Vigliotti (Europese Investeringsbank).
[3] Website van de Europese Commissie over de Strategische Dialoog
[4] META: “Greenlash”: De waarheid achter de boerenprotesten
[5] EMA EU-klimaatrisicobeoordeling
[6] IUCN
[7} 7 voordelen van een AgETS voor retailbedrijven
[8] Brief over AgETS voor slachthuizen en zuivelfabrieken
Strategic Dialogue Von der Leyen brengt keten samen in procesvisie - Interview CEJA voorzitter jonge boeren - Foodlog met bijlage tientallen nieuwsartikelen n.a.v. de deal (Nederlands en Engels)