74% Nederlanders wilde in 2021 een accijns op vlees; vleeslobby verzweeg dit

Uit het Nationaal Vleesonderzoek dat de vleessector COV en Nederland Vleesland op 15 oktober aanbood aan de Tweede Kamer, over een opiniepeiling onder een representatieve groep van 2550 Nederlanders, blijkt dat 74 procent van de Nederlanders in 2021 een accijns op vlees wilde van meer dan 10 procent prijsverhoging. Deze informatie heeft COV tot op heden achtergehouden omdat zij in die tijd bij de politiek pleitte tegen een heffing op vlees. In 2021 wilden veel politieke partijen zo’n heffing. De overweldigende steun voor de bevolking in 2021 voor het voorstel van TAPP Coalitie voor een eerlijke vleesprijs, geeft aan dat twee jaar na de oprichting van TAPP Coalitie dit plan bekend en populair was. Daarna steeg de vleesprijs zo'n 15-20%, daalde de vraag naar vlees maar nam ook de steun voor een eerlijke, hogere vleesprijs af. Opvallend is wel dat steeds meer organisaties in hun toekomstvisie op landbouw en voedsel wel pleiten voor true pricing, waardoor voedsel en vooral vlees iets duurder wordt. Ook bleek recent dat veehouders een vleesheffing in meerderheid accepteren, mits de opbrengst teruggaat naar veehouders voor investeringen in een beter dierenwelzijn.

       Sheet 70 Nationaal Vleesonderzoek COV: 74% Nederlanders eens met vleestax in 2021

Burgers willen meerprijs voor boer in de supermarktprijs op vlees

Het COV-onderzoek laat ook zien bijna driekwart van de Nederlanders willen dat ‘in de supermarkt er een meerprijs van 6 procent rechtstreeks naar de boer gaat als compensatie voor (boven)wettelijke eisen en wensen voor vlees’ (dierenwelzijn/milieu). Over de wijze waarop deze meerprijs bij de boer terecht moet komen, vindt 29 procent dat dit via de overheid moet gebeuren via belastingen en 35 procent via een particulier fonds (coöperatie), waarbij ook boeren vertegenwoordigd zijn (sheet 100). Uit sheet 141 blijkt dat 46 procent van de burgers verwacht dat er een ‘toekomstige vleesheffing via een accijns komt’.

Kennis over relatie vlees en ziekten ondermaats

Uit het onderzoek blijkt ook dat Nederlanders nauwelijks weten wat de gezondheidseffecten zijn van (teveel) vlees eten. Bijna de helft denkt dat er geen ziekten samenhangen met de huidige  vleesconsumptie. In werkelijkheid leidt volgens een WUR-onderzoek uit 2023 de huidige vleesconsumptie tot jaarlijks 253.000 patiënten met diabetes 2,100.000 patiënten met darmkanker en 20.000 met hart- en vaatziekten, wat leidt tot jaarlijks 1,1 miljard euro aan gezondheidskosten. Volgens de COV peiling denkt maar 7% van de Nederlanders dat er een link is met vlees eten en diabetes, 21% met kanker en 28% met hart- en vaatziekten. Zie sheet 65: Slide 1 (mcusercontent.com). Vanwege deze slechte inzichten in de relatie tussen vlees en ziekte heeft TAPP Coalitie de Samenwerkende Gezondheidsfondsen vandaag gevraagd een voorlichtingscampagne op te zetten. Volgens onderzoek van RIVM voor de Brede maatschappelijke heroverwegingen uit 2020 zou een heffing op vlees leiden tot een jaarlijkse afname van het aantal nieuwe patiënten met diabetes met 7,6%  (4434 personen). Bij beroerte is de daling 2,7% (2883 mensen) en bij dikke darmkanker is de daling 2,9% (454 mensen). Volgens een eerder onderzoek van Oxford University is 5% van de sterfte in Nederland (8000 per jaar) toe te rekenen aan de consumptie van rood en bewerkt vlees, waarbij een heffing dit aantal aanzienlijk reduceert, net als de zorgkosten.

Kennis over milieu- en gezondheidswinst alternatieven voor vlees ondermaats

Uit het COV onderzoek (sheet 136) blijkt dat ook de kennis over de milieuwinst en gezondheidsvoordelen van alternatieven voor vlees zoals plantaardige vleesvervangers tekortschiet. Zo denkt 42 procent dat er geen milieuvoordelen zijn (25 procent wel), terwijl volgens Milieucentraal een vegaburger 7 maal milieuvriendelijker is dan een hamburger en peulvruchten nog veel meer.

In 2024 beschouwt 14% van de respondenten vegetarische kant-en-klaar producten als gezonder dan vlees, wat een kleine toename is van 3% vergeleken met 2022. Aan de andere kant ziet 28% deze vegetarische opties als ongezonder.  Dit terwijl volgens onderzoek van Proveg vleesvervangers over het algemeen een gezonder voedingsprofiel hebben in vergelijking met hun dierlijke tegenhangers: ze bevatten minder verzadigd vet, minder calorieën, meer voedingsvezels, meer ijzer en een gelijkwaardige hoeveelheid eiwitten of zout. De studie analyseerde de voedingswaarde van 130 plantaardige vleesvervangers uit Nederlandse supermarkten en vergeleek deze met traditionele dierlijke vleesproducten. Het Voedingscentrum adviseert dan ook om minder vlees en meer plantaardig te eten en zegt dat diverse kant-en-klare vleesvervangers in de Schijf van Vijf staan zoals Vivera plantaardig gehakt, de AH vegetarische kipfilet en de Jumbo Lekker veggie hamburger.  

De vlees organisaties proberen op allerlei manieren zoals via social media en voorlichting consumenten te overtuigen dat vlees diervriendelijk is of gezonder en milieuvriendelijker dan vleesvervangers. Eerder werden zij door de Reclame Code Commissie hiervoor teruggefloten. De vleeslobby zal vast blij zijn dat hun inspanningen om burgers te misleiden en online twijfel te zaaien over de milieu- en gezondheidsvoordelen van plantaardige vleesvervangers, blijkbaar de afgelopen drie jaren effect heeft gehad. Het wordt duidelijk tijd voor onafhankelijke en eerlijke grootschalige consumentenvoorlichting over vlees en plantaardige alternatieven voor vlees en de milieu- en gezondheidsaspecten. De EU Commissie heeft in ieder geval toegezegd hierin te gaan voorzien, als onderdeel van een van de aanbevelingen van de Strategische Dialoog over de Toekomst van de landbouw. De nieuwe EU Commissarissen hebben in hun taakomschrijving meegekregen deze aanbevelingen om te gaan zetten in beleid.