Nederlanders worden gelukkig van hogere vleesprijs: CU, D66 en GL maken het waar
Analyse verkiezingsprogramma’s PBL en CPB gunstig voor heffing vlees van CU, D66 en GL
Uit de vandaag gepubliceerde analyse van de verkiezingsprogramma’s van CDA, D66, GL, PvdA, SP en ChristenUnie door PBL en CPB blijkt dat de ChristenUnie, de partij van landbouwminister Schouten, de meest vergaande voorstellen heeft voor heffingen op vlees. Jeroom Remmers, directeur van TAPP Coalitie, die een hogere, eerlijke vleesprijs bepleit: “We zijn erg blij met de steun van CU, want juist de partij van minister Schouten, weet dat de omschakeling van de landbouw naar duurzaamheid veel geld vraagt en een vleesbelasting het meest eerlijk en het meest effectief is, ook om de kosten van de zorg te verlagen. CU, D66 en GL hebben allen een slimme dubbele zet gedaan met hun vleesheffing: duurzaamheid voor de boeren en gezondheid voor de mensen".
De prijsverhoging van vlees bij de ChristenUnie is overigens hoger dan D66 en GroenLinks; zo daalt de consumptie van vlees extra, wat gunstig is voor de volksgezondheid, klimaat en milieu. Ook de Partij van de Dieren wil een heffing op vlees, maar liet haar verkiezingsprogramma niet doorrekenen door PBL en CPB. Jeroom Remmers: "Uit eerdere enquetes van DVJ Insights bleek al dat een meerderheid van de bevolking van 52-63% een milieuheffing op vlees ziet zitten, als de heffingsopbrengst naar boeren gaat en naar btw verlaging van groenten en fruit; vandaag wordt dit bevestigd door een nieuwe enquete van Kieskompas voor Proveg (Newfoodkieswijzer.nl), waarbij 75% ook voor een verbod op de kiloknaller is. Nederlanders zijn klaar met te goedkoop vlees, slecht voor boer, gezondheid, milieu en klimaat. CU, D66, GL, PvdA en PvdD scoorden ook al het best bij drie onafhankelijke voedsel stemwijzers van Tapp Coalitie, Proveg en Food Cabinet, terwijl VVD, PVV en CDA daar juist het slechtst scoorden. In corona tijd is juist gezondere voeding nodig voor extra weerstand". .
ChristenUnie stelt een verbruiksbelasting voor per 100 gram vlees van 10 eurocent voor kip, 20 eurocent voor varkensvlees en 30 eurocent voor rundvlees, behalve voor biologisch vlees. Daarnaast gaat voor alle voedsel (dus ook vlees) de btw naar 18,5 , behalve voor groenten en fruit. Hierdoor wordt vlees 30 procent duurder in het CU voorstel. Bij D66 is de prijsverhoging bij vlees 16 procent en bij GroenLinks 11 procent. D66 wil een verbruiksbelasting op vlees invoeren, wat geld oplevert voor een transitiefonds landbouw. Ook CU wil de heffingsopbrengst gebruiken om boeren te ondersteunen met een Kringloopfonds van 1 miljard euro per jaar om hen te belonen voor bovenwettelijke prestaties. GroenLinks wil een btw verhoging naar 21 procent voor elk product waar vlees inzit – ook pizza’s met ham. D66 en CU kiezen voor een belasting aan het begin van de keten, bij vleesproducenten en slachthuizen, opvallend, want het ambtelijk advies uit de BMH-notitie met adviezen voor een volgende regering was een belasting op het niveau van supermarkten, waar ook TAPP Coalitie voor koos. Beide routes zijn mogelijk: bij supermarkten/horeca of bij slachterijen en importeurs.
Volgens de analyse van PBL zorgt de verhoging van de vleesprijs voor een daling van de vleesconsumptie met 7 procent in het voorstel van GroenLinks en 10 procent in het voorstel van D66. Er is niet berekend wat de afname is van de vleesconsumptie in het voorstel van ChristenUnie, maar uitgaande van dezelfde prijselasticiteit van vlees als gebruikt voor de voorstellen voor D66 en GL is de verwachte afname van de vleesconsumptie maximaal 48 procent (bij rundvlees) en lager bij kip, omdat de heffing op kip lager is dan bij varkens/rundvlees.
Uit de analyse van het CPB van programma’s (‘Keuzes in kaart’) blijkt dat GroenLinks wel de meeste heffingsinkomsten binnenhaalt met een heffing op vlees: 1,3 miljard euro structureel. Bij CU is dit 1,1 miljard euro in 2025 en 1 miljard structureel; bij D66 is het 0,9 miljard euro in 2025 en 0,8 miljard euro structureel. Jeroom Remmers, directeur van TAPP Coalitie: “het gaat ons niet zozeer om de hoogte van de heffingsopbrengst, maar om de gedragseffecten bij consumenten. De hoeveelheid vlees die we in Nederland nu eten is onhoudbaar uit oogpunt van gezondheid, klimaat, natuur en milieu; we zien het liefst heffingen die hierop reguleren; een btw verhoging van 12 procent is een te lage prijsprikkel voor consumenten om minder vlees te gaan eten; ze betalen gewoon de btw, waardoor de heffingsopbrengst bij GL relatief wat hoger is dan bij de andere voorstellen van CU en D66.
GL, D66 en CU willen alle drie dat de btw op groenten en fruit verlaagt naar 5 procent. Vlees wordt duurder; bij CU ook de prijs van andere voedingsmiddelen. Al met al zal de gemiddelde prijs van het voedselmandje van een consument iets stijgen. Bij Christen Unie het meest (11 procent), bij GL het minst (2 procent) en bij D66 met 3 procent. Hier staat tegenover dat de milieuwinst in het pakket van Christen Unie ook het grootste is. Omdat de afname van de vleesconsumptie bij Christen Unie het grootst is, daalt ook de milieu-impact van vleesconsumptie het meest, denk aan broeikasgassen, fijn stof, stikstof en biodiversiteitsverlies. PBL hanteert echter een andere indicator, de verandering in landgebruik in de wereld dankzij verminderde vleesconsumptie. De landvoetafdruk van de voedselconsumptie weerspiegelt de totale hoeveelheid land die er in binnen- en buitenland nodig is voor voedselproductie voor de Nederlandse consument. Deze voetafdruk, die een indicatie is voor ontbossing en biodiversiteitsverlies, bedraagt volgens PBL nu ongeveer 1.800 vierkante meter per inwoner. In totaal is dit voor Nederland 3 miljoen hectare, 65 procent meer dan het Nederlandse landbouwareaal. Vooral voor veevoer is veel grond nodig in Zuid-Amerika. Bij ChristenUnie daalt de landvoetafdruk met 100-200 m2 per inwoner (circa 10 procent). Bij GroenLinks en D66 is die afname van de landvoetafdruk veel kleiner, maximaal 100 vierkante meter per inwoner. PBL hanteert ook een indicator ‘aandeel dierlijke eiwit’ in het voedselpakket als maat voor de eiwittransitie: een verschuiving van dierlijke eiwitten (vlees, zuivel, vis, ei) naar plantaardige eiwitten (eiwitrijke groenten, vlees- en zuivelvervangers, noten). Nu is de verhouding dierlijk/plantaardig eiwit 61/39 procent. Door de plannen van CU, D66 en GL kan dit veranderen in 56/44 procent ten gunste van plantaardig eiwit. Dit is gunstig uit oogpunt van volksgezondheid en klimaat.
Uit de PBL analyse blijkt ook dat veel politieke partijen een btw-verlaging op groente en fruit willen. Volgens PBL zal hierdoor de vraag naar groente en fruit toenemen met 2 procent. Nu eten we in Nederland twee keer minder groente en fruit dan de Schijf van Vijf aanbeveelt, en zo’n 40-50 procent teveel vlees, wat leidt tot tal van gezondheidsklachten en hogere ziektekosten.
PBL waarschuwt in hun rapport op pagina 87 dat de PvdA en SP wel kiezen voor een forse krimp van de veestapel, maar anders dan CU, D66 en GL niet kiezen voor beleid om de vraag naar vlees te laten dalen via een heffing op vlees. Volgens PBL leidt deze eenzijdige keus van SP en PvdA voor een toename van de mondiale druk op klimaat en biodiversiteit, wegens weglekeffecten als de veehouderij zich verplaatst naar het buitenland bij gelijkblijvende vraag naar vlees en krimp van de veestapel. Deze nadelige effecten op klimaat en biodiversiteit kan afnemen als PvdA en SP ook kiezen voor het duurder maken van vlees zodat vraag en aanbod van vlees beter afgestemd zijn.
Het PBL stelt ook dat “het beleid van CDA, PvdA en SP geen wezenlijk andere verhouding oplevert in dierlijk en plantaardig eiwit in de Nederlandse voedselpatronen”. Zowel de EU Green Deal (Farm to Fork Strategy) als het Klimaatakkoord streven juist wel naar een forse verandering na van de verhouding dierlijk en plantaardig eiwit. Momenteel eten we 61 procent dierlijk eiwit en 39 procent plantaardig eiwit stelt het PBL. Volgens het Klimaatakkoord moet dat omdraaien naar 40 procent dierlijk eiwit en 60 procent plantaardig eiwit. Jeroom Remmers, directeur TAPP Coalitie: “Zonder een hogere, eerlijke vleesprijs gaan we deze doelen van het Klimaatakkoord niet halen. De steun van CDA, PvdA, SP en andere partijen voor de eiwittransitie is net zo hard nodig als hun steun voor de energietransitie. Volgens de doorrekening van het Klimaatakkoord in 2019 door PBL levert de eiwittransitie in 2030 potentieel 5 Mton CO2 reductie op, en gebouwen van gas afhalen 3,5 Mton.” GroenLinks denkt dat met hun verkiezingsprogramma de vleesprijs meer stijgt dan 11%, dank zij een belasting op dieren (megastallen) en een verplicht sterrensysteem, aldus Luc Stoltens (GroenLinks).
Bijlage; Rapport PBL analyse verkiezingsprogramma’s:
https://www.pbl.nl/sites/default/files/downloads/pbl-2021-analyse-leefomgevingseffecten-verkiezingsprogrammas-2021-2025-4324.pdf
VVD, Partij voor de Dieren en andere partijen hebben hun programma’s niet laten doorrekenen. Partij voor de Dieren is net zoals D66, GL en CU voor een heffing op vlees, zij willen een verbruiksbelasting op vlees (en andere dierlijke eiwitbronnen).
Hier is te zien welke partijen voor een heffing op vlees zijn en andere aan vlees gerelateerde onderwerpen:
Link naar rapport: https://www.newfoodkieswijzer.nl/_media/download/downloads/Onderzoeksrapport_Eiwittransitie.pdf
Meer info: Jeroom Remmers, directeur TAPP Coalitie
Tel: 06 22 40 77 12 email: info@tappcoalitie.nl
Doorrekening CPB van verkiezingsprogramma’s GL, D66 en CU bij heffing op vlees
Uit bijlage ‘bestand met maatregelen’ https://www.cpb.nl/keuzes-in-kaart-2022-2025
GroenLinks brengt vlees en vis onder het algemene btw-tarief van 21%. Dit is een lastenverzwaring van 1,0 mld euro voor gezinnen en 0,3 mld euro voor bedrijven. Een juridisch aandachtspunt bij deze maatregel is dat die mogelijk strijdigheden oplevert met het fiscale neutraliteitsbeginsel, dat een ongelijke behandeling van concurrerende productgroepen die in dezelfde behoefte voorzien niet toestaat. Omdat zowel de afbakening van (samengestelde) product(groep)en als de handhaving complex is, bestaat er een aanzienlijk risico op uitvoeringsproblemen voor de Belastingdienst.
GroenLinks verlaagt het btw-tarief op groente en fruit van 9 naar 5. Dit is een lastenverlichting van 0,4 mld euro voor gezinnen en 0,1 mld euro voor bedrijven. Een juridisch aandachtspunt bij deze maatregel is dat die mogelijk strijdigheden oplevert met het fiscale neutraliteitsbeginsel, dat een ongelijke behandeling van concurrerende productgroepen die in dezelfde behoefte voorzien niet toestaat. Omdat zowel de afbakening van (samengestelde) product(groep)en als de handhaving complex is, bestaat er een aanzienlijk risico op uitvoeringsproblemen voor de Belastingdienst.
D66 voert een belasting in op vlees. De belasting wordt geheven aan het begin van de keten bij vleesproducenten en slachthuizen. Dit is een taakstellende lastenverzwaring van 0,9 mld euro in 2025 en 0,8 mld euro structureel. Aandachtspunt bij de vleesbelasting is dat er mogelijk grote uitvoeringstechnische problemen zijn.
De ChristenUnie voert een belasting in op vlees. De belasting wordt geheven aan het begin van de keten bij vleesproducenten en slachthuizen. De opbrengst van de belasting wordt teruggesluisd naar de landbouwsector (zie CU_252_b). Aandachtspunt bij de vleesbelasting is dat er aanzienlijk risico bestaat op uitvoeringstechnische problemen.
De ChristenUnie sluist de opbrengst van de voorgestelde vleesbelasting (zie CU_252_a) terug naar de landbouwsector. Dit is een taakstellende intensivering van 1,1 mld euro in 2025 en 1,0 mld euro structureel. Bij deze terugsluis bestaat een reële kans op het verlenen van ongeoorloofde staatssteun.
Reactie TAPP Coalitie op doorrekening CPB van voorstellen heffingen op vlees
CPB ziet juridische bezwaren voor het invoeren van een btw verhoging op vlees en een btw verlaging op groente en fruit. In 2012 heeft Spanje de btw voor groenten verlaagd naar 4% , de btw voor o.a. vlees verhoogd naar 10% en bewerkt voedsel, frisdrank en alcohol naar 21% http://www.corralalcaraz.com/spanish-vat-rates-the-iva-issue/. Kroatië heeft 5% btw op brood en melk en 13% op vlees. https://ec.europa.eu/taxation_customs/sites/taxation/files/resources/documents/taxation/vat/how_vat_works/rates/vat_rates_en.pdf
Dus EU lidstaat Nederland kan prima vergelijkbare btw differentiaties invoeren.
Het CPB noemt verder een ‘aanzienlijk risico op uitvoeringsproblemen voor de Belastingdienst’ bij btw differentiaties vanwege afbakening van (samengestelde) product(groep)en en complexe handhaving’. Uit de bovengenoemde voorbeelden uit Spanje en Kroatië blijkt dat deze landen dus goed in staat bleken afbakeningskwesties op te lossen voor samengestelde productgroepen. Het is goed mogelijk lijsten te maken van producten die wel of niet met btw verhoging of verlaging te maken krijgen. TAPP Coalitie heeft bijvoorbeeld een initiatiefwetsvoorstel voor een heffing op vlees op milieugrondslag naar de Tweede Kamer gestuurd, waarbij fiscalisten van naam goede oplossingen hebben aangedragen over hoe de afbakeningskwestie opgelost kan worden naar analogie van de afbakening bij alcohol accijnsen. Dit voorstel kan worden opgevraagd bij info@tappcoalitie.nl.
Het CPB noemt ook risico’s op uitvoeringstechnische problemen bij de verbruiksbelasting op vlees zoals CU en D66 voorstellen. Voor elk belastingvoorstel geldt dat risico’s geminimaliseerd dienen te worden bij de vormgeving van het voorstel. Ambtenaren en externe fiscale adviseurs (CE Delft) betrokken bij de BMH notitie adviseerden om uitvoeringstechnische redenen een verbruiksbelasting op vlees (bij supermarkten/horeca) boven een btw verhoging op vlees of een verbruiksbelasting op het niveau van slachterijen of vleesimporteurs.
Tenslotte noemen PBL en CPB dat bij een terugsluis van de heffing op vlees naar de landbouwsector voor verduurzaming van de landbouw “een reële kans bestaat op het verlenen van ongeoorloofde staatssteun”. Volgens TAPP Coalitie is het net als in andere EU landen echter goed mogelijk landbouwbedrijven te subsidiëren die zich extra inspannen op het vlak van milieu, klimaat of natuur, zoals biologische landbouwbedrijven. Nederland is het vrijwel het enige EU land zonder subsidies voor biologische boeren (omschakelsubsdies of voortzettingssubsidies). Ook andere (klimaat/milieu)subsidies of investeringssteun voor boeren zijn toegestaan voor o.a. carbonfarming of compensatie voor het verhogen van de grondwaterstand in veenweidegebieden. Staatssteun experts van de RUG (Groningen) hebben het voorstel voor 600 mln euro subsidie per jaar voor duurzame landbouw van de TAPP Coalitie bestudeerd in het rapport ‘Samen op weg naar eerlijke beprijzing’ en zij kwamen tot de conclusie dat de meeste voorstellen ingevoerd kunnen worden zonder risico op strijdigheid met staatssteun, nadat de EU commissie goed doorgerekende plannen heeft goedgekeurd. https://tappcoalitie.nl/nieuws/12400/economen--eu-recht-en-staatssteun-experts-positief-over-voorstel-tapp-coalitie
Drie goede adviezen stellen: een btw verhoging op vlees werkt niet; verbruiksbelasting op vlees wel:
1) Brede maatschappelijke heroverwegingen zie bmh-10-naar-een-duurzamer-voedselsysteem.pdf, zie pagina 87/88 : “Om effectief te zijn, wordt door de Wereldbank aangegeven dat het tarief hoog genoeg moet zijn om een verandering teweeg te brengen. In dit verband citeert de Wereldbank de WHO die aangeeft dat een tariefverhoging op tenminste 20% van de retailprijs zou moeten liggen. In de verhoging van 9% naar 21% BTW wordt hieraan niet voldaan”. “Bij een BTW-verhoging van vlees moet in ogenschouw genomen worden dat deze verhoging sterker doorwerkt voor biologisch of anders duurzamer geproduceerd vlees. De kostprijs van dergelijke producten is immers hoger dan voor vlees uit de gangbare intensieve productie. Dit effect kan contraproductief werken op de ambitie om meer duurzame keuzes te stimuleren”.
2) Bestemming Parijs bijlage-1-rapport-bestemming-parijs-wegwijzer-voor-klimaatkeuzes.pdf; in het annex 5 rapport staat over de btw verhoging op vlees: De maatregel algemeen btw-tarief op vlees is niet uitvoerbaar voor de Belastingdienst.
Vervolgens is de variant ‘verbruiksbelasting op vlees’ wel uitgebreid uitgewerkt en is de heffingsopbrengst hiervan nodig voor financiering van alle klimaatmaatregelen in de sector landbouw en landgebruik, zie bijlage-3-annex-5-beleidsopties.pdf
3) TAPP Coalitie, na diverse gesprekken met fiscalisten/economen etc. Zie punt 9 van onze Q&A: q-a-eerlijke-vleesprijs
