EU Klimaatdoel 2040 voor de Landbouw: meerderheid voor agri-ETS
Presentatie Klimaatdoelen
Op 6 februari 2024 presenteerde EU-klimaatcommissaris Hoekstra de klimaatdoelstellingen van de Europese Unie voor 2040 . Alhoewel dit voorstel maatregelen zou bevatten voor alle sectoren, inclusief de landbouw, bleek dit uiteindelijk toch anders te liggen. Emissiereductiedoelstellingen voor boeren en voorstellen om de vleesconsumptie te verminderen werden uit de definitieve versie geschrapt.
Daarnaast gaf de Europese Commissie in het deel van het voorstel waar er ruimte was voor vragen geen antwoord op de vraag 'Wat zou een emissiereductiedoel van 90% betekenen voor Europese burgers op het gebied van voedsel'. Ook zijn er zinnen over het verminderen van de vleesconsumptie vervangen door een zin over boeren en vissers.
In een eerder ontwerp van de EU-doelstelling, gezien door Euractiv, stond dat de landbouw de uitstoot van andere stoffen dan CO2 tegen 2040 met 30 procent zou moeten verminderen ten opzichte van 2015, om te voldoen aan de algemene klimaatdoelstelling. Dat werd verwijderd uit het definitieve ontwerp, net als de formulering over de vermindering van de vleesconsumptie. In de vorige ontwerptekst werd vermeld dat "koolstofbeprijzing in de landbouw de sleutel zal zijn tot het bereiken van de doelstellingen, waarbij ernaar werd verwezen als een manier om "zakelijke kansen te creëren voor een duurzamere agrovoedingswaardeketen". Maar in de definitieve tekst werd niet verwezen naar koolstofbeprijzing.
De TAPP Coalitie is teleurgesteld over deze afzwakking van EU-klimaatdoelstellingen als reactie op de protesten van boeren in Europa. Remmers, directeur van TAPP Coalitie: "Als de EU echt voorop wil lopen in de wereld op het gebied van klimaatbeleid, moet de EU-Commissie voet bij stuk houden als het gaat om CO2-emissiereductie in de agrofoodsector." Het is een sector die 13-17 procent van de broeikasgasemissies in de EU genereert. In de afgelopen decennia heeft de sector zijn broeikasgasemissies niet veel verminderd, in tegenstelling tot veel andere sectoren. Het is de enige Europese sector zonder CO2-beprijzing. Remmers: "Het schrappen van klimaatdoelstellingen voor deze sector is niet goed voor boeren, het klimaat, de volksgezondheid en EU-consumenten, het is een lose-lose situatie. Een eerlijk inkomen voor boeren kan worden gecombineerd met klimaatdoelstellingen, als consumenten een beetje meer betalen voor voedsel door nieuwe CO2-belastingen voor detailhandelsbedrijven of koolstofbeprijzing in een agri-ETS voor voedingsbedrijven. Belastinginkomsten kunnen worden gebruikt om boeren te steunen, belastingen te verlagen voor klimaatvriendelijke voedingsproducten en lage inkomensgroepen te compenseren. Dit is een win-win oplossing".
De TAPP-coalitie is het ermee eens dat ambitieuze klimaatdoelstellingen voor de agrovoedingssector schadelijk kunnen zijn voor lage inkomensgroepen als de voedselprijzen zouden stijgen. Voor de energiesector heeft de EU-Commissie het Sociaal Klimaatfonds en het Fonds voor Rechtvaardige Overgang opgericht om huishoudens en bedrijven met een laag inkomen te helpen het hoofd te bieden aan hogere energieprijzen. Op een vergelijkbare manier kan de EU dit doen met voedselprijzen. Remmers: "Dertig tot vijftig procent van de laagste inkomensgroepen zou ondersteund kunnen worden door een nieuw EU Social Climate Food Fund: maandelijkse creditcards van bijvoorbeeld 20 euro om gratis gezond en biologisch voedsel met een lage klimaatvoetafdruk te kopen."
Steun voor Emissiehandelssysteem Slachthuizen
Uit een openbare raadpleging door de EU-Commissie bleek echter dat er 3 keer zoveel voorstanders zijn van een koolstofprijs op landbouwemissies (54%), vergeleken met tegenstanders (16%). De optie dat voedselbedrijven een koolstofprijs moeten betalen voor landbouwemissies kreeg de meeste steun: 6 keer meer voorstanders (40%) in vergelijking met tegenstanders (6%). De optie dat boeren moeten betalen voor de uitstoot kreeg de minste steun. De EU-Commissie heeft dus een mandaat om actie te ondernemen en slachthuizen en zuivelfabrieken op te nemen in een nieuw ETS-systeem.
De EU-Commissie verwees naar koolstofbeprijzing en noemde het nu een 'marktgebaseerd mechanisme': "het is cruciaal om verdere zakelijke kansen te creëren voor een duurzame agrovoedingswaardeketen en particuliere middelen aan te wenden in synergie met overheidsfinanciering. Dit kan worden gedaan met nieuwe marktgebaseerde mechanismen om duurzaam voedsel te stimuleren, aangezien dit zowel kan leiden tot een betere voedselprijs die duurzaamheid weerspiegelt als tot een eerlijke beloning voor boeren en een nieuwe financieringsbron voor investeringen[4].
Europees Commissaris Wopke Hoekstra vertelde het Europees Parlement, toen hij het voorstel onthulde op dinsdag 6 februari: "We moeten zorgen voor een evenwichtige aanpak. De overgrote meerderheid van onze burgers ziet de gevolgen van klimaatverandering, wil bescherming, maar is ook bezorgd over wat dat betekent voor hun levensonderhoud."
De TAPP-coalitie heeft in een rapport dat in 2020 in het EU-parlement werd gepresenteerd, voorgesteld om 10 tot 15 miljard euro per jaar extra uit te trekken voor duurzame boeren in de EU. Dit budget zou afkomstig kunnen zijn van EU-brede vleesbelastingen. Op deze manier zou het inkomen van boeren ondersteund kunnen worden, wanneer hogere milieunormen leiden tot hogere kosten op boerderijniveau. Maar een Agri-ETS zou ook miljarden euro's kunnen opleveren om boeren te ondersteunen om milieuvriendelijker te worden. Als Agri-ETS-vergunningen aan het begin en in latere jaren worden geveild, bijvoorbeeld voor slachterijen en zuivelbedrijven, levert dit enorme bedragen aan inkomsten op. TAPP Coalitie overhandigde in 2023 nog een rapport aan een vertegenwoordiger van de EU-Commissie, waaruit blijkt dat de EU-lidstaten de prijzen van gezond voedsel kunnen verlagen door belasting op vlees en zuivel te heffen.
Ook het Impact Assessment refereert naar het verminderen van Vleesconsumptie
In de EU-communicatiedocumenten die op 6 februari werden vrijgegeven, presenteerde de Commissie ook impactassessment over de doelstelling om de CO2-uitstoot tegen 2040 met 90% te verminderen. Hierin wordt veel verwezen naar de noodzaak van vermindering van de vleesconsumptie en prijsmechanismen:
"Met betrekking tot vraagafhankelijke reductiemogelijkheden die verband houden met individuele keuzes, gedrag en veranderingen in levensstijl, heeft de IPCC voeding aangewezen als het gebied met het grootste potentieel om emissies te verminderen. Ook is voeding in de hele EU naar voren gekomen als het consumptiegebied van individuen met de grootste milieu- en klimaatimpact. Wanneer we de gewoonten van EU-burgers op het gebied van voedselconsumptie nader bekijken, springen producten op dierlijke basis (d.w.z. vlees, zuivelproducten en eieren) eruit, aangezien ze slechts ongeveer een kwart uitmaken van de totale hoeveelheid geconsumeerd voedsel, terwijl ze bijdragen aan meer dan 60% van de gevolgen van voedsel voor de klimaatverandering. In de laatste vijf jaar voor 2023 daalde de consumptie van vlees per hoofd van de bevolking met bijna 2% en die van verse zuivelproducten met 6%, een trend die zich naar verwachting in de toekomst zal voortzetten".
In de Impactstudie is een van de scenario's het LIFE-scenario, "dat streeft naar een netto broeikasgasemissiereductie van ten minste 90% in 2040 ten opzichte van 1990 en klimaatneutraliteit in 2050. Activiteitscenario's LIFE gaat uit van een duurzamere levensstijl geleid door klimaatvriendelijke keuzes van de consument, inclusief verandering van voedingspatroon. Deze verschuiving is gericht op een duurzamer, klimaatvriendelijker en gezonder voedingspatroon, zoals voorgesteld door de EAT-Lancet Commissie. Gemiddeld verschuift het voedingspatroon van de EU-burgers geleidelijk in de richting van het optimale duurzame en gezonde voedingspatroon van de EAT-Lancet Commissie met 25% in 2040.
LIFE heeft aanzienlijke gezondheidsvoordelen voor de burgers. Voor Europa blijkt uit onderzoek dat de consumptie van rood vlees, eieren en zuivelproducten hoger ligt dan de aanbevolen consumptieniveaus van gezonde referentiediëten. Uit studies blijkt dat een vermindering van de vleesconsumptie met behoud van een gevarieerde voeding goed is voor de menselijke gezondheid, omdat het risico op hart- en vaatziekten, kanker, diabetes en obesitas erdoor afneemt. Dit heeft ook aanzienlijke economische voordelen voor de gezondheidskosten. Een toename van plantaardige voeding in de EU verbetert de menselijke gezondheid zowel direct door gezondere voeding als indirect door schonere lucht, wat economische voordelen oplevert door een betere menselijke gezondheid die een deel van de economische verliezen in de landbouwsector compenseren. Voortbouwend op een verschuiving naar gezondere voeding en duurzamere praktijken leidt LIFE tot complementaire veranderingen in het landbouwareaal, waarbij een deel van het land wordt vrijgemaakt van vee, voederactiviteiten en intensief begraasd land en wordt omgezet in extensief grasland, landschap met een hoge diversiteit en - in vergelijking met scenario S2 en S3 - meer natuurlijke vegetatie (+6,8 Mha), bosgrond (+4 Mha) en opnieuw bevochtigde organische bodems (+0,3 Mha). Deze verandering in landgebruik gaat gepaard met een vermindering van het nutriëntenoverschot en het gebruik van pesticiden, en een toename van biologische landbouw in lijn met de Farm to Fork Strategie. De verandering in landgebruik heeft een positief effect op de nettoverwijdering door LULUCF, wat naar verwachting extra inkomensmogelijkheden voor boeren oplevert door middel van koolstoflandbouw, evenals aanzienlijke nevenvoordelen voor de biodiversiteit. Een verschuiving naar flexitarische diëten zou de ammoniakuitstoot in de EU met 33% kunnen verminderen. Himics et al. 'Co-benefits of a flexitarian diet for air quality and human health in Europe'.
Openbare raadpleging toont een meerderheid voor het beprijzen van agrovoedselsystemen op basis van koolstof
Het voorstel van de Commissie volgt op een openbare raadpleging die plaatsvond van 31 maart tot 23 juni 2023, waarbij we burgers en belanghebbenden hebben uitgenodigd om hun mening te geven over de klimaatdoelstelling van de EU voor 2040. Uit de openbare raadpleging onder 580 deskundigen (organisaties en individuen) bleek dat er drie keer zoveel voorstanders zijn van een koolstofprijs op landbouwemissies (54%) als tegenstanders (16%). De optie dat voedselbedrijven een koolstofprijs moeten betalen voor landbouwemissies kreeg de meeste steun: 6 keer meer voorstanders (40%) in vergelijking met tegenstanders (6%). De optie dat boeren moeten betalen voor de uitstoot kreeg de minste steun. De EU-commissie heeft dus een mandaat om actie te ondernemen en slachthuizen en zuivelfabrieken op te nemen in een nieuw ETS-systeem. Zie figuur 1 en 2.
Figuur 1: welke actor moet een koolstofprijs voor landbouwemissies betalen?
Figuur 2: de rol van koolstofbeprijzing en andere opties om landbouwemissies te verminderen.
Voetnoten
[1] Mededeling over de Europese klimaatdoelstelling voor 2040 (europa.eu)
[2] https://op.europa.eu/en/publication-detail/-/publication/5c8263a6-c0b0-11ee-b164-01aa75ed71a1/language-en
[3] Landbouw "kerngebied" voor de klimaatdoelstellingen van de EU voor 2040 - Verslag van de Commissie - Euractiv
[4] https://www.euractiv.com/section/agriculture-food/news/agriculture-core-area-for-eus-2040-climate-targets-commission-report/
[5] https://ec.europa.eu/info/law/better-regulation/have-your-say/initiatives/13793-EU-climate-target-for-2040/public-consultation_en
