EU-Mercosur deal slecht voor klimaat en boeren - brief aan EU-ministers: stop de deal
Gisteren stuurde TAPP Coalitie deze brief aan EU-presidenten, Ministers van Landbouw en Milieu, en leden van het Europees Parlement (commissies Agri en Envi):
Geachte Presidenten, Ministers van Landbouw en Milieu, en leden van het Europees Parlement,
Vandaag heeft de Europese Commissie een controversieel handelsakkoord ondertekend met vijf Mercosur-landen. Meer informatie: https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/ip_24_6244
TAPP Coalitie, een Europese alliantie van voedselbedrijven, boeren en NGO's die 7.000 Europese bedrijven en 1,6 miljoen burgers vertegenwoordigt, roept de EU-lidstaten en het Europees Parlement op om dit akkoord te blokkeren.
De boerenorganisatie COPA Cogeca is woedend; onder andere door dit soort oneerlijke handelsakkoorden protesteerden boeren vorig jaar op straat. Deze akkoorden leiden tot goedkope importen uit Zuid-Amerika, met veel lagere milieunormen en dierenwelzijnsstandaarden, wat zorgt voor oneerlijke concurrentie. De Europese Commissie beweert dat het akkoord geen ontbossing zal veroorzaken vanwege EU-regels voor ‘ontbossingsvrije’ producten. Maar kranten staan vol met berichten over hoe boeren en handelaren deze regels omzeilen, waardoor ontbossing legaal en illegaal doorgaat. Frankrijk, Polen en Oostenrijk zullen het EU-Mercosur-akkoord niet ondertekenen, en het Nederlandse parlement riep onlangs opnieuw op om het akkoord te blokkeren. Ook het Europees Parlement is kritisch.
Het is dus nog maar de vraag of het EU-Mercosur-akkoord daadwerkelijk doorgaat.
Het nieuwe EU-Mercosur-akkoord stelt: 'Het akkoord zal EU-industrieën goedkopere hoogwaardige grondstoffen bieden door tarieven te verlagen of af te schaffen die Mercosur momenteel oplegt aan export naar de EU van producten zoals sojaproducten (voeder voor Europees vee)'. Dit zal de prijzen van soja verlagen, wat op zijn beurt de prijzen van vlees en zuivel in de EU verlaagt, wat zal leiden tot een hogere consumptie. Dit staat haaks op de doelstellingen van het Klimaatakkoord van Parijs en de 'Farm to Fork'-strategie, die juist vraagt om een vermindering van de vleesconsumptie in de EU vanwege gezondheids- en klimaatoverwegingen.
Er zijn juist eerlijke prijzen op vlees nodig (via milieuheffingen), of een agri-ETS-systeem voor voor slachthuizen en zuivelfabrieken, niet lagere prijzen voor vlees en zuivel als gevolg van EU-Mercosur-akkoorden.
Eerdere milieueffectbeoordelingen toonden aan dat het EU-Mercosur-akkoord slecht is voor het klimaat: meer vlees- en sojaproductie in Zuid-Amerika (voor de EU-markt) en meer zuivelproductie in Europa (voor Mercosur) vergeleken met geen akkoord. Uit eerdere impactanalyses bleek dat de EU-Mercosur-handelsdeal de uitstoot van broeikasgassen door handel in slechts acht landbouwproducten met een derde zal verhogen. Onderzoek van GRAIN, dat in 2019 geleden werd gepubliceerd, toont aan dat het handelspact de klimaatemissies voor acht landbouwproducten met 8,7 miljoen ton per jaar zal verhogen, een derde meer dan in 2019 werd geproduceerd. Meer dan 80% van deze emissies zal afkomstig zijn van één product: Mercosur-rundvlees. Aan de kant van Europa zullen de emissies door de export van zuivelproducten met 500% stijgen.
Het huidige akkoord is iets beter dan voorheen, maar netto nog steeds slecht voor het klimaat. Dit komt doordat de zuivelproductie in Europa zal toenemen (voor de Mercosur landen) en meer (goedkoop) vlees uit Zuid-Amerika naar de EU zal komen met lagere invoertarieven (90.000 ton rundvlees, 1,6% van de rundvleesproductie in Europa, en 180.000 ton pluimveevlees uit Mercosur, 1,4% van de pluimveeconsumptie in de EU). De handel in varkensvlees tussen de blokken is vrijwel onbelast en zal daarom ook groeien. Kortom: hoewel er een rem zit op goedkope EU-vleesimporten, zal er dankzij het akkoord nog steeds meer (goedkoop) vlees en soja naar de EU komen.
Opmerkelijk is dat de milieu-effectstudie nog niet eens is gepubliceerd; de Europese Commissie stelt vandaag: 'de Trade Sustainability Assessment (SIA) is nog in uitvoering'.
TAPP Coalitie heeft in het verleden gepleit voor het invoeren van CBAM-importheffingen op alle import van vlees, zuivel en veevoer naar de EU die wordt geproduceerd met lagere milieunormen dan in de EU. Een meetlat hiervoor zou een FAO-database kunnen zijn van broeikasgasemissies per kilogram product. Zuid-Amerikaanse producten scoren hierop aanzienlijk slechter dan Europese producten. Ongeacht een Agri-ETS of het EU-Mercosur-akkoord, zou de Europese Commissie CBAM-importheffingen op vlees, zuivel en soja moeten overwegen om de wereldwijde uitstoot van de landbouwsector te verminderen en EU-boeren te beschermen tegen oneerlijke handel.
Hoogachtend,
Jeroom Remmers
Directeur TAPP Coalitie
Aanvullende informatie (15 februari 2025):
Een Britse analyse van de Mercosur-deal met de EU schreef over meer soja-export naar de EU: “Zoals eerder vermeld, zijn er momenteel geen tarieven of quota op de invoer van soja uit Mercosur naar de EU. Landen binnen Mercosur heffen echter uitvoerbelastingen op soja, waarbij de tarieven van land tot land verschillen: Argentinië heft de hoogste belasting, namelijk 33%, terwijl Paraguay de laagste belasting toepast, namelijk 10%. Door de nieuwe handelsovereenkomst zouden deze exportbelastingen kunnen verdwijnen voor soja die voor de EU bestemd is. In het verkoopseizoen 2024/25 komt de invoer van soja in de EU voor 48% uit de VS, voor 35,5% uit Brazilië, voor 10,8% uit Oekraïne en voor 5% uit Canada. Ook in de EU is de vraag naar geïmporteerde sojabonen gestegen: in het seizoen 2024/25, dat in juli begon, bedroeg de import op 5 januari 6,96 miljoen ton, vergeleken met 6,22 miljoen ton een jaar eerder. De overeenkomst kan op het perfecte moment komen voor Brazilië en de Mercosur-landen die willen profiteren van deze groeiende markt.
Met toegang tot goedkopere sojabonen, een belangrijk eiwitrijk ingrediënt dat wordt gebruikt in diervoeder in sectoren zoals pluimvee, rund-, schapen- en varkensvlees, kunnen EU-producenten soja vervangen door lokale granen die normaal worden verbruikt. Deze substitutie zou in de EU geproduceerde granen, waaronder voedertarwe en maïs, kunnen verdringen. Als EU-producenten alternatieve markten zoeken om hun overtollige voedertarwe en maïs te verkopen, kan dit een neerwaartse druk uitoefenen op de prijzen van voedertarwe en maïs. Aan de andere kant kunnen producenten in de rood vlees-, pluimvee- en varkensvleesindustrie profiteren van de lagere voederkosten, aangezien het grotere aanbod van goedkopere soja leidt tot lagere voederprijzen.”
Dit betekent dat als Argentinië bijvoorbeeld de 33% exportbelasting op soja naar de EU laat vallen, Argentijnse soja 25% goedkoper wordt voor de EU. En dit kan de prijs van kippenvlees geproduceerd in de EU ook ongeveer 10-15% goedkoper maken. Een hogere soja-export uit de Mercosur kan ook leiden tot meer legale en illegale ontbossing. Echter: export heffingen op soja in Mercosur landen dragen bij aan de overheidsinkomsten; in Brazilie zijn deze heffingen in 2024 juist (tijdelijk) verhoogd om deze redenen.
De Rabobank publiceerde in januari 2025 een analyse van de Mercosur-deal met de EU. Hierin bevestigden ze dat de deal een netto negatief effect kan hebben op Europese boeren, vooral op boeren die rundvlees en kip produceren vanwege meer import van vlees uit de Mercosur. Voor melkveehouders en telers van fruit en olijven heeft het voordelen.
Een eerdere klimaatbeoordeling van de EU Mercosur deal (GRAIN) toonde zoals gezegd een toename van de wereldwijde uitstoot van broeikasgassen van 8,7 miljoen ton per jaar, als gevolg van de EU Mercosur deal; 80% daarvan door de toegenomen handel in rundvlees naar de EU (+50%). In het document van de Rabobank staat dat de handel in rundvlees van de Mercosur naar de EU met 209% zal toenemen, dus met een factor vier (Rabobank indicator is: 'nieuwe toegang als percentage van de huidige handelsstroom naar de EU'). Dit zou kunnen betekenen dat het klimaateffect van de nieuwe EU-Mercosur-overeenkomst in vergelijking met de ontwerpovereenkomst van een paar jaar geleden de wereldwijde uitstoot van broeikasgassen met een factor 4 zal doen toenemen (ongeveer 35 miljoen ton broeikasgassen). Ter vergelijking: de broeikasemissie van de totale veehouderij sector in de EU is ongeveer 245 miljoen ton CO2 eq.
