Brief aan LNV minister Adema over toekomstperspectief veehouderij en beprijzing
Voorafgaand aan publicatie van brieven van het Ministerie van LNV aan de Tweede Kamer over een aantal landbouw dossiers zoals stikstof en voedselbeleid, stuurde TAPP Coalitie de volgende brief aan de minister van LNV, Piet Adema.
Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit
T.a.v. Minister Adema
Postbus 20401
2500 EK Den Haag
Amsterdam, 23 november 2022
Betreffende: voorstel Remkes en ACM beprijzing niet-duurzaam voedsel, financering extensivering/omschakeling veehouderij, 0% btw op biologisch voedsel
Geachte minister Adema,
Deze gezamenlijke opgaven om de agrarische productie in balans te brengen met diverse natuur- en milieudoelen kunnen alleen gerealiseerd worden als boeren een eerlijke prijs ontvangen voor duurzame producten. In het advies van Johan Remkes [1] wordt op dit punt een concreet voorstel benoemd voor financieel perspectief voor boeren die omschakelen en extensiveren: een heffing op niet-duurzaam voedsel, en terugsluis van de heffingsopbrengst naar deze groep veehouders. Dit voorstel werd herhaald in het landbouw advies [2] van de Autoriteit Consument en Markt, waarbij tevens werd gepleit voor een verlaging van de belasting (of subsidies) op duurzaam geproduceerd voedsel. In deze brief vragen wij uw steun voor deze en andere voorstellen en om deze nader uit te werken uiterlijk eind maart, en mee te nemen in het Landbouw Akkoord. Wij bieden aan mee te werken aan dit akkoord en plannen graag begin januari een gesprek met u in, zoals gepland was begin oktober met uw voorganger. Wij hebben concrete aanbevelingen voor het bieden van toekomstperspectief voor de landbouw in Nederland en een eerlijke prijs voor duurzame producten en het vergroten van de afzetmarkt hiervoor.
Bevorder de transitie naar een ecologische landbouw.
Wij stellen - naast uw voorstel voor het vrijwillig opkopen van veehouderijbedrijven - een systeem voor waarbij een maximaal aantal melkveehouders in Nederland kan blijven bestaan, maar dan veelal wel met een lagere veebezetting, denk hierbij aan maximaal 2,3 gve per hectare, het plan B voor stikstofreductie zoals onlangs ook is bepleit door een groep prominenten [3]. Dit plan is al eerder bepleit door oud-voorzitter van LTO-melkveehouderij Jan Cees Vogelaar samen met Milieudefensie, CLM en melkveehouders Netwerk GRONDig [4] en vraagt om een financieel compensatieplan voor veehouders die productierechten boven deze grens inleveren en daardoor inkomsten blijvend mislopen. Wij stellen voor dat budget uit het stikstoffonds hiervoor inzet wordt t/m 2035 met volledige compensatie in de eerste jaren, daarna afbouwend, waarbij de markt een eerlijke prijs dient te betalen voor extensieve veehouderij producten. Dit lukt makkelijker als het aandeel voedselproducten met een topkeurmerk met het hoogste ambitieniveau voor milieu of dierenwelzijn fors groeit in Nederland en omliggende landen, waar u aan kunt bijdragen.
Daarnaast pleiten wij voor het verminderen van milieuschadelijke inputs, zoals kunstmest, bestrijdingsmiddelen en geïmporteerd veevoer. Deze externe inputs veroorzaken hoge maatschappelijke externe kosten van vervuiling [5]. Een oplossing is een (geleidelijke) heffing op schadelijke inputs, zoals kunstmest en bestrijdingsmiddelen. In Denemarken bestaat hiervoor een beleid voor de meest schadelijke bestrijdingsmiddelen. Hierbij worden de opbrengsten teruggesluisd naar (in dit geval) biologische boeren. Daarnaast is het van groot belang om boeren langjarig financieel en met kennis te ondersteunen bij het transitieproces richting extensivering, grondgebondenheid, meer weidegang, een lager gebruik van bestrijdingsmiddelen en meer agrarisch natuur- en landschapsbeheer. Hiervoor zijn aantrekkelijke langjarige regelingen nodig voor het leveren van groene diensten in de orde grootte van 600 miljoen euro per jaar. Velen hebben hier al voorstellen voor ontwikkeld, waaronder ook wij in het rapport ‘Samen op weg naar een eerlijke wijze van beprijzing [6]’.
Substantiële bijdrage van ketenpartijen.
Een grote meerderheid in de Tweede Kamer heeft ingestemd met de motie Thijssen c.s. (33576-292) over een onderzoek naar hoe banken, leveranciers en afnemers met langlopende contracten zijn te verplichten tot een bail-in die een substantieel aandeel in de transitiekosten draagt. Juridisch afdwingbare ketenafspraken kunnen bijdragen aan een beter inkomen van de boer en aan de grote maatschappelijke opgaven. Een verplichting voor een toenemend percentage biologische producten in supermarkten en cateraars, in lijn met de EU doelen voor het groeiend areaal biologische landbouw, is een logische vervolgstap (zoals er ook verplichtingen waren voor een percentage duurzame energie in de totale energiemix). Een bijmengverplichting voor fabrikanten voor duurzaam geproduceerd voedsel (wat ons betreft conform het hoge ambitieniveau voor milieu en dierenwelzijn volgens de keurmerkwijzer.nl) hoort tot die mogelijkheden. Het bijmengpercentage kan in de tijd oplopen en een relatie hebben met de duurzaamheidsdoelen en de balans van vraag en aanbod van het omschakelen naar duurzame productiemethoden. Overigens zou er ook een bijmengverplichting kunnen komen voor samengestelde vleesproducten (zoals gehakt) en 25% plantaardige eiwit bijmenging. Via de GMO-verordening (art. 210 bis) biedt de EU de ruimte om een niet-vrijblijvende bijdrage van ketenpartijen (zoals veevoederbedrijven, groothandels, supermarkten en banken) te vragen aan natuur-, landschap-, water- dierenwelzijns- en klimaatdoelstellingen en boeren hiervoor verplicht te belonen met een hogere prijs.
Zorg dat voedsel vanaf 2024 gemiddeld goedkoper, gezonder en duurzamer wordt.
Consumenten spelen een belangrijke rol in de transitie naar een duurzame landbouw, maar de huidige voedselomgeving stimuleert juist de aankoop van ongezonden, minder duurzame voedingsmiddelen, die via reclame, aanbod en prijsstelling vaak veel aantrekkelijker zijn. Nederlanders zullen meer plantaardig en minder (-70%) dierlijke eiwitten moeten consumeren uit oogpunt van gezondheid, klimaat en milieu. De overheid kan zorgen dat de gezonde, duurzame keuze, ook de logische keuze wordt voor de consument via prijsstellingsbeleid en voorlichting en door het goede voorbeeld te geven bij overheids restaurants en schoolmaaltijden. De EU heeft een ‘Boer tot Bord’-doel van 25% biologische landbouw, wat door Nederland ook als doel voor de consumptie in 2030 gesteld kan worden. Onderzoek hierbij ook een 0% btw-tarief op biologisch voedsel vanaf 2024. Roemenië heeft al drie jaar lang ten opzichte van gangbaar voedsel een verlaagd btw-tarief toegepast voor gecertificeerde biologische producten met instemming van de EU Commissie, dus Nederland mag dit ook doen voor een 0% btw-tarief. Voor het stimuleren van een gezond en duurzaam eetpatroon zijn diverse maatregelen nodig, waaronder beperkingen op reclame voor vlees en zuivel, het stimuleren van plantaardige eiwitconsumptie het doorvoeren van 0% btw op groente, noten en fruit (waaronder plantaardige vlees- en zuivelvervangers, maar wellicht ook bij brood en granen) en het invoeren van een eerlijke prijs voor vlees en zuivel (gedifferentieerd naar productiemethode, met vrijstelling voor biologisch vlees en zuivel). Dit plan is ook voorgesteld door Johan Remkes en de ACM en maakt het mogelijk dat boeren met minder vee en minder negatieve effecten op natuur en milieu een goed inkomen verdienen dankzij een grotere afzetmarkt in Nederland die bevorderd wordt door de belastingwijzigingen. De belastinginkomsten kunnen via een apart subsidiebesluit van het ministerie van LNV 'doorgesluisd' worden voor extensivering en omschakeling in de veehouderij.
Het stikstofrapport van Remkes vraagt om een “hard instrument om gedragsbeïnvloeding van de consument te bevorderen”, in de vorm van een “belasting voor niet-duurzame producten”, in te voeren bij supermarkten en foodservices, als financieringsinstrument voor duurzame veehouders voor een gunstig afzetperspectief op de Nederlandse markt. Daarom verzoeken wij de regering dit plan van Remkes en ACM met het oog op stikstof- en klimaatplannen en het Landbouw Akkoord een extern haalbaarheidsonderzoek te starten dat eind maart gereed is. Hierbij worden diverse varianten uitgewerkt voor terugsluis van de meerprijs naar veehouders die extensiveren of omschakelen (vergelijkbaar met terugsluisregeling vrachtwagenheffing) en varianten voor een 0% btw-tarief en/of een subsidie/gratis voedselbonnen voor relatief duurzaam en relatief gezond voedsel (brood, granen, bewerkte groenten en fruit - o.a. groentesoepen, diepvries, conserven - vlees/zuivelvervangers, biologisch voedsel), met daarnaast varianten voor beprijzing van niet-duurzame veehouderij producten, waaronder btw-differentiatie (21% btw voor niet biologisch vlees/zuivel/eieren), een verbruiksbelasting op vlees (op milieugrondslag, conform voorstel in de Brede Maatschappelijke Heroverwegingen) en een verbreding van de bestaande CO2-tax voor de industrie - met uitvoeringsorganisatie Nederlandse Emissie Autoriteit - naar een CO2-eq tax voor de retail- en horeca-industrie voor broeikasgas-belasting voor voedselproducten afgezet op de Nederlandse markt, waarbij het gemiddelde boodschappenmandje goedkoper, gezonder en duurzamer wordt, ondanks iets hogere prijzen voor niet-duurzaam geproduceerd vlees en zuivel. Als dit onderzoek eind maart klaar is, kan het nog opgenomen worden in het Belastingplan 2024.
Onze aanbevelingen kunnen vanaf 2024 helpen om de maatschappelijke doelen te verwezenlijken, met duidelijkheid voor de agrarische sector en de samenleving. Wij hebben onze adviezen verder uitgewerkt in een reactie op de begroting van uw Ministerie, een reactie op het rapport Remkes en het ACM rapport [7].
Met vriendelijke groet,
Jeroom Remmers,
Directeur TAPP Coalitie
[1] https://www.rijksoverheid.nl/documenten/rapporten/2022/10/05/wat-wel-kan
[2] https://www.acm.nl/nl/publicaties/brief-aan-minister-van-lnv-over-agro-nutri-monitor-2022
[4] https://www.melkvee.nl/artikel/65376-vogelaar-en-van-stralen-discussieren-over-fosfaat-en-ammoniak/
en https://www.boerderij.nl/grondgebonden-melkvee-tot-23-gve-per-hectare
[5] Quickscan van twee beleidspakketten voor het vervolg van de structurele aanpak stikstof (september 2021
[7] https://tappcoalitie.nl/nieuws/19114/tapp-coalitie-reactie-op-begroting-ministerie-lnv-2023---toekomstvisie-boeren--stikstof--klimaat--voedsel-, https://www.tappcoalitie.nl/nieuws/19210/autoriteit-consument-en-markt-steunt-tapp-coalitie-en-bepleit-milieuvervuiling-op-voedsel-te-beprijzen--bijv-via-hoge-btw- en https://www.tappcoalitie.nl/nieuws/19129/stikstof-bemiddelaar-johan-remkes-wil-voor-supermarkten-een-heffing-op-niet-duurzame-producten---tapp-coalitie-is-reuzeblij
